ui
3.1.10-rasm. Tegishlilik funksiyasining LR-formati.
Shuningdek TF ekstensional orqali aniqlangan bo‘lishi ham mumkin. Tegishlilik funksiyalari ESPLANda parametrik ko‘rinish – sodda takomillashtirilgan LR- formatida aks ettiriladi [13÷16]. 3.1.10-rasmda grafik tarzda trapetsiya shaklida keltirilgan. Analitik tarzda quyidagicha yoziladi:
parametrik jihatdan ko‘rinishida keltiriladi. Tizimga bilimlarni kiritishda barcha LQ lar imkoni boricha TF da aks ettiriladi.
BB to‘ldirilgandan so‘ng, foydalanuvchi ba’zi kirish ma’lumotlarini bergan holda (masalan, REJA_MAZUTGA=5 VA MN = 20 GA YAQIN deb ko‘rsatib), tizimdan tavsiyalar olishga, xususan neftni sohalar bo‘ylab taqsimlashni aniqlash imkoniga ega bo‘ladi. BB da yechimni qidirish mantiqiy xulosa (MX) amali orqali amalga oshiriladi.
Mantiqiy xulosa. ESPLAN dagi MX atamalarining asosiy tushunchalaridan biri obyektlarni belgilash hisoblanib, u ba’zi wi obyektlarga u yoki bu MX ni yozish kabi tushuniladi. Bunda MX ikkilik bilan beriladi, bu yerda – MQ, – obyekt , qiymatni qabul qilish dalilining ishonchlilik o‘lchami.
Obyekt MX ning joriy momentida bitta ham yozilgan qiymatga ega bo‘lmasligi mumkin, unda unga qiymat berilmagan hisoblanadi. Agar obyektga hech bo‘lmaganda bir marta bo‘lsa ham qiymat yozilgan bo‘lsa, unda bu obyekt MXning oxirigacha qiymat berilgan hisoblanadi. Obyektga bir emas, balki bir nechta qiymat masalan, , ..., ham berilishi mumkin, bu yerda – joriy momentdagi obyektning qiymatlari soni. Barcha qiymatlar eslab qolinadi, yangi qiymat eskisini yo‘q qilib tashlamaydi. Lekin eng so‘nggi qiymat dolzarb hisoblanadi.
Tizimning BOSHLANISH va TAMOM obyektlariga tizim tomonidan qiymat beriladi: BOSHLANISH – MX ishining eng boshi, TAMOM – MX ishining tugashi. Boshqa barcha obyektlarg qiymat berish manbasi foydalanuvchi bo‘lib, u va ko‘rinishidagi boshlang‘ich ma’lumotlarni kiritadi. Belgilash (qiymat berish) da yuz beradi. Agar qiymat foydalanuvchi tomonidan berilgan bo‘lsa, unda deb qabul qilinadi. Agar obyekt da qiymat olsa, unda kattalik , obyektning joriy qiymatlaridagi -mahsulotning shart-qo‘yimini bajarish darajasiga teng deb olinadi. Obyektning qiymatlari haqidagi axborotlar quyidagi ro‘yxat ko‘rinishdagi ishchi sohada saqlanadi:
Qiymat berilmagan obyektlar uchun va ro‘yxat (3.1.4) kabi yoziladi. Har bir ishga tushirilgan mahsulot IS bilan ta’sirlashadi: qiymatlar to‘plamini ishlab chiqadi va obyektlarning qiymatlarini (3.1.4) ro‘yxatga qo‘shib qo‘yadi, chunki qiymat da hisoblanadi, , bu yerda – bajarilishining haqiqiylik o‘lchami. Yozib qo‘yishda kattalik ning qiymati 1 ga oshadi.
Mahsulot j ni ishga tushish deganda haqiqiyligi bahosi va bajarilishini tushunamiz. Haqiqiylik obyekt qiymati ga bog‘liq bo‘lganligi sababli mahsulotlarni ishga tushirishning zaruriy shartini olamiz: obyektga qiymat berilgan bo‘lishi kerak.
Agar mahsulot ishga tushib, haqiqiylik qiymati bo‘lsa, unda , bajariladi, chunki obyektlarga qiymat berishda kattalik ga teng bo‘lib qoladi. Qiymat mahsulotlarni ishga tushirish chegarasi deb ataladi. Qiymat ni oshirib borib, ishga tushuvchi mahsulotlar sonini qisqartirishga yetishi mumkin, bu MX vaqtini qisqartiradi. BB ga qabul qilinadigan qiymat , berilgan BB predmet sohasini qanchalik qamrab olishiga bog‘liq.
Yuqorida ko‘rsatib o‘tilganidek, mahsulotlar tizimni boshqarish uchun mahsulotlar tarmog‘ini faollashtirish konsepsiyasidan foydalaniladi. Barcha faol mahsulotlar uchun bajariladi, bu yerda qiymat berish va obyektlarni faollashtirish amalga oshiriladi . bajarilganidan so‘ng mahsulotlar nofaol bo‘lib qoladi. Agar mahsuliy tarmoqlar (3.1.11-rasm) va semantik tarmoqlar o‘rtasida o‘xshashlik o‘tkazilsa, unda tugun j tanasi ni qo‘zg‘atuvchi sinaps rolini o‘ynaydi.
Mahsulotlar tarmog‘ini faollashtirish jarayoni davriy xarakterga ega bo‘lib 3.1.11-rasmda keltirilgan sxema bilan tavsiflanadi.
Mantiqiy xulosa algoritmining blok-sxemasi 3.1.12-rasmda keltirilgan. MX amalining ishi boshlanguncha obyektlar to‘plami foydalauvchi tomonidan kiritilgan boshlang‘ich ma’lumotlar kabi qiymatlardan tashkil topadi.
3.1.11-rasm. Mahsulotlar tarmog‘ini faollashtirish jarayoni.
Biroq to‘plam bo‘sh ham bo‘lishi mumkin. Ixtiyoriy holda ham MX ishining boshida BOSHLANISH obyekti qo‘shiladi va u faollashtirish jarayonining jo‘natish nuqtasi bo‘lib xizmat qiladi.
amali deganda obyektni element sifatida to‘plamga qo‘shish, ya’ni to‘plamni yozish tushuniladi. Qiymat quyidagi formuladan topiladi:
(3.1.5)
bu yerda – -mahsulotning -elementar qo‘yimi bajarilishining haqiqiylik qiymati: ning qiymati ostto‘plam qiymati bilan mos keluvchi LQ o‘lchamiga [12,17] ko‘ra hisoblanadi:
(3.1.6)
3.1.12-rasm. Mantiqiy xulosa algoritmining blok-sxemasi
Agar bo‘lsa, unda
(3.1.7)Poss imkoniyatlari o‘lchami quyidagicha topiladi:
.
Bu yerda: va – LQ v va α ga mos keluvchi TF.
TF ni tanlangan LR-ifodasi uchun:
Agar obyekt sonli ifodalarga ega bo‘lmasa (ya’ni va LQ lar uchun TF ni qurish mumkin bo‘lmasa), unda ifoda va qiymatlarni solishtirishni amalga oshiradi:
Qiymat barcha uchun yoziladi va (3.1.5), (3.1.6) va (3.1.7) dan ko‘rinib turibdiki, mahsulot ning haqiqiyligi ga ta’sir ko‘rsatadi. MX ning tugashida obyekt qiymatlar ( ga ega bo‘lishi mumkin:
.
Bu variant ESPLAN da o‘rtacha qiymat (O‘RQIY) kabi amalga oshirilgan (3.1.1-jadval).
MX ning keltirilgan amali, mahsulotlarni maqsadl yo‘naltirilgan faollashuvi hisobiga mahsulotlar tizimlarini samarali boshqarishni amalga oshirish imkonini beradi. Shunday qilib, MX ning ish vaqti BB dagi mahsulotlar soniga bog‘liq.
|
