121
boshqaruvchi psixologik omilga aylanadi, u ham kelajakda doimo aybdorlarni
qidirishga o`rganib boradi.
A. Freyd
nazariyasiga ko`ra, ana shunday jazoga hukm etilgan bola tobora
agressiv bo`lib borib, o`zida alamni qaysidir bir
ob’ektdan
(o`zidan kichiklardan,
begonalardan, hayvonlardan)
olishga qasd qiladigan, qasoskor bo`lib o`sadi.
Ma’lumotlarga
ko`ra, Amerikada ko`cha bolalarining kamida 1%i oilada ayni
shunday tarbiyaning qurbonidirlar. Amerikalik olim
S.D.SHerrits
(2003) oiladagi
ana shu kabi qattiqqo`lliklarning bola va ota-ona xulq-atvoriga salbiy
ta’sirini
o`rganib, ularning xarakterida ro`y beradigan o`zgarishlarga to`xtalib o`tgan.
Jismoniy jihatdan bolaga
zug’um
qilib, uni kaltaklash
holatlari deyarli barcha
ijtimoiy qatlam vakillariga xosdir. Hayotda, ish-faoliyatida omadi kelmagan yoki
baxtsiz muhabbat qurboni bo`lgan, lekin farzand ko`rgan ayollarning aksariyati
achchig’ini
bolasidan olishga moyillik tarkib topadi, bu tobora hayotiy ko`nikmaga
aylanib boradi. Ayniqsa, stress omillar
ta’sirida
ota-ona (masalan, ishsizlar, uyi
yo`qlar, ish qidirib boshqa yerlarga ketib qolgan migrantlar, etnik
yoki moliyaviy
ziddiyatlarning qurbonlari,
kambag’allar
) o`z ijtimoiy muammolarini hal
qilaolmay,
tug’ilgan
bolasidan o`ch ola boshlaydi.
Turmushdagi muammolar qanchalik ota yoki ona uchun murakkab tuyulsa,
ularning bolasini kaltaklashi, undan o`ch olish ehtimoli shuncha yuqori bo`lishini
olimlar o`rganishgan. SHunisi xarakterliki, bolasini tez-tez do`pposlaydigan ota-
ona ayrim holatlarga unga qattiqqo`lliklarining sababini aytib, bu kabi harakatlarni
nima uchun, nima sababdan amalga oshirayotganligini
tushuntirishga ham jazm
qiladi, bolani ularni tushunishga, hattoki, ko`mak berishga chaqiradi. Masalan,
topganini o`zi ko`chada yeb, alkogolga almashtirib kelib,
achchig’ini
yana boladan
oladi-da, puli asli kam ekanligini, ichmasa turolmasligini bolaga tushuntiradi.
Bunda bolaning yoshi unchalik ahamiyatli ham emas, 2 yoshdan o`tgan bolaga
nisbatan jazo choralari ko`rilganligini ayrim holatlarda OAVda aks ettiriladi.
