123
juda nazorat qilib,
mas’uliyat
bilan uning axloqiy tarbiyasi bilan
shug’ullalanadi
,
buvilari
esa aksincha, uni erkalatib, izdan chiqib ketishini
–
“
hali yosh, katta
bo`lganda o`zi yaxshi bo`lib ketadi
”,
qabilida
ma’qullayveradi
.
Bunday beqaror
tarbiya uslublarini
E.Eydemiller, V.Yustitskiy, N.Lengard
lar o`rganib, uning
oqibatida bolada salbiy xarakter xususiyatlari, masalan, qaysarlik, obro`li
shaxslarning tazyiqini
noto`g’ri
baholash kabilar shakllanishini isbotlaganlar. Ota-
ona tarbiyadagi beqarorlikning oqibatlarini tasavvur qilsalarda, uning oldini olishni
bilmaydi. Ko`pincha bu
–
bolalikka xos sifatlar ekanligi fikri ularni tinchlantiradi.
Aksariyat ota-onalar bolasini yo`qotib qo`yish yoki uning ko`ngli
qolishidan
qo`rqib ham
noto`g’ri
tarbiya yo`llarini tutadi. SHuning uchun oilaviy tarbiya o`ta
murakkab jarayon bo`lib, unda ota-onalar oldindan psixologik jihatdan tayyor
bo`lishlari kerak.
Yolg’iz
ota-onalar
. Ota yoki onadan biri mavjud bo`lgan oilalarning paydo
bo`lishiga turli sabablar bor: ajrim tufayli bittasi qoladi, nikohsiz paydo bo`lgan
oila
sharoiti, bunda onaning yoshi katta bo`lishi ham (yoshi o`tib
borayotganligidan nikohsiz bo`lsa ham bitta farzand
tug’ib
, uni
yolg’
iz o`zi katta
qiladi), juda yosh bo`lishi (tasodifan yoshlik qilib qiz maktab yoshidayoq ona
bo`lib qolgan holatlar) ham mumkin.
Odatda turli sabablarga ko`ra
yolg’izlanib
qolgan noto`liq oila
a’zolari
jamiyatdan ancha ayri yashashga,
yolg’izlikka
mahkum bo`ladi,
bunday oilalar
moliyaviy inqirozlarga ham uchraydi. Ayrim shunday oila farzandlari juda
yoshlikdan ota qilishi lozim bo`lgan yumushlarning bir qismini o`z yelkasiga
olishga majbur bo`ladi. Tengqurlari orasida odamovi, gapga ham,
ayrim ishlarga
ham no`noq bo`lgani uchun uning do`stlari kam bo`ladi. Asosiy muloqot
ob’ekti
ona bo`lib, u ham ko`pincha turmush tashvishlari bilan bolasiga yetarli
e’tibor
berolmaydi. Ayniqsa, o`smirlik va ilk o`spirinlik yoshidagi bolalar ota-onaning
ayrilig’ini
juda ko`ngillariga yaqin oladi, asabiylashadigan, salga janjal
ko`taradigan,
onasi bilan ham, boshqa yaqinlari bilan ham kelisholmaydigan,
agressiv bo`lib qoladi.
Injiq bolani
yolg’iz
o`zi tarbiyalashga majbur bo`lgan onalarda odatda
124
depressiya holati kuzatiladi. Ko`pincha bunday ona o`zini omadsiz, turmush
vaziyatlarining qurboniday
his qiladi, ko`pincha xafa bo`lib yuradi va ich-ichidan
o`zini bolalari oldida gunohkor his etadi, istiqbolda uni va farzandlarini nima
kutayotganligini bilmay tashvishlanadi.
M. Nistal
(2003)ning yozishicha,
yolg’iz
ota-onalarning shaxsiga qo`yilgan talablar ularning
real imkoniyatlaridan ortiq
bo`lib, undan katta emotsional yukni va nihoyatda ishchanlikni talab etadi. Bunga
afsuski, hamma ham chidayvermaydi.
