|
Fakulteti “ ” kafedrasining
|
| bet | 6/6 | | Sana | 29.05.2024 | | Hajmi | 351,76 Kb. | | #256573 |
Bog'liq Abdujapparov Zafar Amaliy qism
Masala 1:
Solishtirma qarshiligi ρv va o'ziga xos yuza qarshiligi ρs bo'lgan qattiq dielektrik 1-jadval va 3-rasmda ko'rsatilgan shakl va o'lchamlarga ega. U doimiy voltaj saqlanadigan elektrodlar orasiga o'rnatiladi . Dielektrikdan o'tadigan tokni va undagi quvvat yo'qotilishini aniqlang.
Hisoblash uchun formulalar:
1. Hajmi bo'ylab o'tadigan tok
|
|
2. Dielektrik sirtidan oqayotgan tok
|
|
3. Umumiy tok
|
|
4. Dielektrikdagi quvvat yo'qotishlari
|
P = I U _
|
5. Solishtirma hajmiy qarshilik
|
|
6. Solishtirma yuza qarshilik
|
Bu yerda d - perimetr, l = h .
|
1-jadval
Variant raqami
|
Shakl
|
a, mm
|
b, mm
|
h, mm
|
ρV, Ом∙м
|
ρS, Ом∙м
|
U, kV
|
3
|
d
|
25
|
10
|
15
|
3 ∙ 10 9
|
1 ∙ 10 11
|
1.5
|
3-rasm Dielektriklarning shakllari:
a, c, d - raqamlarning pastki va yuqori sirtlari elektrodlardir;
b –Olingan slindrik elektrodlarning ichki va tashqi yuzasi.
Misol: Variant №3
Berilgan: d sxema
a = 25 mm = 25 ∙ 10 -3 m = 0,025 m;
b = 10 mm =10 ∙ 10 -3 m = 0,01 m;
h = 15 mm = 15 ∙ 10 -2 m = 0,015 m;
r V = 3 ∙ 10 9 Om ∙ m
r S = 1 ∙ 10 11 Om ∙ m
U = 1,5 kV = 1500 V
|
|
Belgilang:
Dielektrik orqali oqayotgan tok, I;
dielektrikning o'ziga xos hajmiy o'tkazuvchanligi γV;
quvvatni yo'qotish P.
|
Yechilish:
Elektrodga ulangan d dielektrik sirtining perimetrini aniqlaymiz :
d = L1 + L2
L = 2πR dan
d = 2π(R1 + R2)
d = 2π(25 + 10) = 70π = 226 mm = 0.226 m
Biz dielektrikning yuza qarshiligini solishtirma yuza qarshiligi formulasidan aniqlaymiz (bu yerda l = h ):
Dielektrik sirtning asosiy maydonini aniqlaymiz:
S = S1 – S2
So = πR2 dan
S = π( )
S = π(252 - 102) = 1648,5 mm2 = 1,65 * 10-3 m2
Dielektrikning hajmiy qarshiligini solishtirma hajmiy qarshiligi formulasidan aniqlaymiz:
Dielektrik yuzasida oqayotgan tok
Hajmi bo'ylab o'tadigan tok aniqlanadi
Umumiy tok:
Dielektrikning solishtirma hajmiy elektr o'tkazuvchanligi γV::
Dielektrikda quvvat isrofi
Javob:
Umumiy tok:
Dielektrikning solishtirma hajmiy elektr o'tkazuvchanligi
Dielektrikda quvvatni isrofi:
|
Masala 2:
Doimiy quvvat manbai, ulash o'tkazgichlari va yuk qarshiligi R dan iborat sxema berilgan.
O’tkazuvchilarning harorat koeffitsientini aniqlang;
Koeffitsientga ko'ra, o'tkazgich materialining taxminaniy turini aniqlang.
l va tasavvurlar maydoni bilan o'tkazgichning qarshiligini aniqlang S. _
Ulangan o'tkazgichlarning qarshiligini hisobga olgan holda, o’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchini aniqlang.
2-jadval.
Misol: Variant №3
Berilgan: Shakl - Kvadrat
R1 = 66 mOm = 0,066 Om;
R2 = 83,6 mOm = 0,0836 Om;
t1 = 50 C
t2 = 200 ̊ C
l = 6000 mm = 6 m
a = 1,6 mm = 1,6 ∙ 10 -3 m
Teritish = 930 K
U = 12 V
R = 120 om
|
Aniqlang:
O’tkazuvchilar harorat qarshiligi koeffitsienti
Uzunligi l bo'lgan o'tkazgichning qarshiligini va kesma yuzasi S aniqlang
|
|
Yechish:
Kelvindagi harorat:
T 1 = t 1 + 273 = 50 + 273 = 323 K
T 1 = t 1 + 273 = 200 + 273 = 473 K
Qarshilikning harorat koeffitsientini quyidagi formula yordamida hisoblash mumkin:
3. Kesim maydoni aylana shakliga ega, keyin maydon teng bo'ladi:
Qarshilikning harorat koeffitsienti va berilgan erish harorati qiymati bo'yicha biz o'tkazgich materialining turini aniqlaymiz.
α = va T eritish = 930 K = 657 0 C biz kerakli materialning alyuminiy ekanligini olamiz.
l va tasavvurlar maydoni S bo'lgan o'tkazgichning qarshiligi.
Birlashtiruvchi o'tkazgichlarning umumiy qarshiligi
Ushbu zanjir orqali o'tadigan oqim quyidagicha bo'ladi:
Javob: 1. O’tkazuvchilarning harorat koeffitsienti
2. O’tkazuvchilar materialning turi - Aluminiy .
3. O’tkazuvchilar qarshiligi
4. Zanjirdagi tok kuchi
XULOSA
Po‘lat o‘tkazgichlar namlik ta’sirida zang bilan qoplanishi bois ularda yemirilish yuqori, shuning natijasida mexanik mustahkamligi keskin zaiflanishi mumkin. Buning oldini olish uchun po‘lat o‘tkazgichlarning yuzasi rux bilan qoplanadi yoki 0,2- 0,4 % li mis bilan qoplanadi. Amaliyotda alyuminiypo‘lat simlardan keng foydalaniladi. Bunday o‘tkazgichlarning markaziy (ichki sim tolasi) po‘latdan bo‘lib tashqi tomonidan alyuminiy bilan o‘raladi.
Alyuminiy o‘tkazgich simlar elektr o‘tkazuvchanlikni ta’minlasa po‘lat sim elektr o‘tkazgichning mexanik mustahkamligini kafolatlaydi. Po‘lat o‘tkazgichlar obhavoning salbiy ta’siri talablari asosida IV - muzlash rayonlarida va shamol bo‘yicha VI, VII - rayonlarida ishlatiladi. Ushbu o‘tkazgichlarni o‘rnatish, sim ustunlarga mahkamlash va montaj qilish bo‘yicha talablar havo liniyalari, sim ustunlar bo‘limlarda keltiriladi.
Odatda mis va po‘lat simlar bir simlik bo‘lishi mumkin, ammo alyuminiy simlardan bir simligini havo liniyalarida foydalanish tavsiya etilmaydi. Shu sababli mis simning eng kichik ko‘ndalang kesimi S 10 mm2 lisi ruxsat etiladi, po‘lat o‘tkazgichda esa S 5 mm2 bo‘lishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
“Fizika kursi” O. Axmadjonov. Тoshkent. “O’qituvchi”.
“Kurs fizika” - Тrafimova. Moskva.
I.V.Savelev “umumiy fizika kursi” Toshkent-1976 yil.
Fizika. II qism. Akademik litsey va KHKlar uchun o’quv qo’llanma. No’monxo’jaev A.S. va boshqalar. Toshkent.“Oqituvchi”. 2001 yil.
Karimov A.S., Mirhaydarov M.M. va b. Elektrotexnika va elektronika asoslari. Texnika oliy o‘quv yurtlarining talabalari uchun darslik. T., “O’qituvchi”, 1995.
Internet saytlari
https://packpdf.com/doc/physics/169-otkazgichlar-dielektriklar-va-yarim-otkazgichlar
https://uz.wikipedia.org/wiki/Elektr_o%CA%BBtkazgichlar
https://cyberleninka.ru/article/n/yarimo-tkazgichlar-va-ularning-elektrofizik-xususiyatlari
|
| |
