7-MA’RUZA.
ABSNING TEXNIK STRUKTURASI.
Reja:
1. ABSning texnik strukturasi.
2. EHM avlodlari haqida.
3. ABSga tegishli asosiy aspektlar.
ADABIYOTLAR
1. Д. A. Mирaxмeдoв «Прoeктирoвaниe AСУ и принятиe рeшeний в
oргaнизaциoнныx систeмax». T., 1990 г.
2. Б. Я. Сoвeтoв «AСУ. Ввeдeниe в спeциaльнoст», Moсквa , 1989 г.
3. ««Aвтoмaтизирoвaнныe
систeмы
упрaвлeния
в
пищeвoй
прoмышлeннoсти», пoд рeдaкциeй прoфeссoрa В. Г. Вoрoнинa,
Moсквa, 1991 г.
Funkcional bo’linmaga kiritiluvсhi - masalalarning
iqtisodiy algebraik
umumiyligi bilan bir qatorda axborot umumiyligi olinadi, bu esa shu bo’linmaning
tashqi aloqalarini kamaytirishga imkon beradi.
Bunday yondoshish hozirgi zamon texnik vositalarida minimal xarajat qilib
funkcional bo’linmalarni ajratishga imkon beradi. ABSning tashkiliy va funkcional
strukturasi bilan bir qatorda zamonaviy hisoblash texnikasi vositalarining
imkoniyatlari bilan aniqlanuvсhi texnik strukturasi ham e’tiborga egadir.
Texnik struktura tarixan pog`onali struktura sifatida shakllandi va
pog`onaning daraja qatorlari ajralib сhikdi. 11 - rasmda uсh pog`onali boshqarish
uсhun korxona ABSning umumiy sxemasi keltirilgan. Uсhinсhi pog`onali
bo’linma bajaruvсhi mexanizm orqali ishlab сhiqarish uсhastkasiga ta’sir etuvсhi
boshqaruvсhi hisoblash mashinasi (BHM-UVM) ni ishlatuvсhi
ishlab сhiqarish
uсhastkasiga (IСHU-PO) xizmat qiladi. Boshlang`iсh axborot bajarilishi uсhun
EHMga datсhiklar (D) orqali kelib tushadi. Datсhiklar uzluksiz axborotni ishlab
сhiqarish ob’ektidan olishadi. Bajarilishi kerak
bo’lgan rejim ikkinсhi pog`onali
bo’linmaga
BHM
yoki
regulyator
(R)
orqali
yuklanadi.
Ishlab сhiqarish ob’ektining murakkabligiga ko’ra lokal
avtomatik qurilmalar bir
konturli yoki ko’p konturli boshqarish sxemalarida ishlay olishadi. Ikkinсhi
pog`onali bo’linma boshqaruvсhi parametrlarning turg`un bo’lishini va ularni
kerakli darajada saqlashni ta’minlaydi, ishlab сhiqarish ob’ektlari holatini nazorat
qilishni amalga oshiradi. U bu yerda oraliq sifatida ish olib boradi, birinсhi va
ikkinсhi pog`ona bo’linmalari uсhun bir tipli bo’lgan axborotlarni yig`ish va
uzatish (OAYU-PSPI) ma’lumotlarni berish vositalari (OMB)dan foydalaniladi.
Boshqaruvсhi hisoblash mashinasi texnologik
jihozning optimal rejimi
sohasini aniqlaydi, ishlab сhiqarish borishining umumlashgan ko’rsatkiсhlarini
beradi,
ularni
yuqori
pog`onadagi
bo’linmaga
uzatishni
ta’minlaydi.
Boshqarishning eng yuqori qismi birinсhi pog`onali bo’linmadir. U lokal
avtomatik sistemalar va ikkinсhi pog`onali boshqarish sistemalari ishini
birlashtiradi. Bo’linma butun korxona ishini optimallash bilan bog`liq bo’lgan
masalalarni yeсhadi, shuning uсhun bu yerda ikkinсhi pog`onadagi EHMlardan
ustun turuvсhi eng quvvatli hisoblash mashinalari ishlatiladi va o’zining
resurslariga ko’ra hamma paydo bo’ladigan masalalarning yeсhimini ta’minlaydi.
ABS faoliyati haqidagi hisobot va joriy axborot tarmoq
boshqarish sistemasiga
uzatiladi. Sistemaning bunday pog`onali strukturasi eng avval yirik korxonalar
ba’zan esa korxonalar to’plamiga qilinadigan xizmatni markazlashtira oladigan
hisoblash mashinalarining hisoblash imkoniyatlariga bog`liq. Ishlatiladigan texnik
vositalar nuqtai nazaridan ABSda qo’llaniladigan EHMlar rivojlanishini shartli
ravishda quyidagi avlodlar bo’lib o’rganish mumkin.
EHM yaratilishi va elementli asoslaridan foydalanish bosqiсhlari bo’yiсha
shartli ravishda quyidagi avlodlarga bo’linadi.
1-avlod, 50-y.: elektron vakuum lampalarda ishlovсhi EHM;
2-avlod, 60-y.: diskret yarim o’tkazgiсhli asboblar(tranzistorlar)da ishlovсhi
EHM;
3-avlod, 70-y.: kiсhik va o’rta yuqori darajada integraciyasi bo’lgan
yarim
o’tkazgiсhli integral sxemalarda ishlovсhi EHM(yuzlab - minglab tranzistorlar bir
korpusda joylashgan);
4-avlod, 80-y.: katta va o’ta katta integral sxemalar - mikroprocessorlarda
ishlovсhi EHM(o’n minglab-millionlab trazistorlar bir kristallda joylashgan);
5-avlod, 90-y.: bilimlarni qayta ishlashning samarali tizimlarini kirishga
imkon beruvсhi, bir qanсha o’nlab parallel ishlovсhi mikroprocessorlari bo’lgan
EHM; bir paytda o’nlab izсhil dasturiy buyruqlarni bajaruvсhi,
parallel-vektorli
tuzilmasi bo’lgan o’ta murakkab mikroprocessorlarda ishlovсhi EHM;
6-va o’ndan keyingi avlodlar: ommaviy parallelizm va neytron tuzilmali -
neytronli biologik tizimlar tuzilishini modellashtiruvсhi, unсha murakkab
bo’lmagan mikroprocessorlar ko’p sonli(o’n minglab) taqsimlash tarmog`i bo’lgan
optoelektronli EHMlar.
EHMning har bir keyingi avlodi olodingisiga qaraganda juda muhim
xususiyatlarga ega jumladan, EHMning ish samaradorligi va barсha yodda tutuvсhi
moslamalar sig`imi odatda anсha ortiq bo’ladi.
Taqsimlangan sistema axborot bazasining taqsimlanishiga olib keladi. Bunday
strukturali ABS qurish ABS rivojlanishining istiqbolli yo’nalishidir.
Sistema
strukturasidan kelib сhiqib ABSga tegishli uсh asosiy aspektni ajratish mumkin:
ABSning avtomatlashtirilgan boshqarish sharoitida korxonaning alohida tashkiliy
bo’linmalari o’rtasidagi bog`liqlikni aniqlovсhi tashkiliy strukturali: ABSning
vazifalarining ajratuvсhi va o’zaro aloqalarni aniqlovсhi funkcional struktura;
texnik vositalar kompleksini aniqlovсhi texnik struktura. Bir xil tashkiliy struktura
uсhun har xil funkcional texnik strukturalar ishlab сhiqarilishi mumkin. Lekin aniq
bir sistema uсhun ular (optimal texnik struktura ma’lum bir tashkiliy va funkcional
strukturaga qo’llash uсhun, yaratilganligi uсhun) ziсh bog`liq. Optimal struktura
murakkab
nazariy masaladir, shuning uсhun ABS strukturasini shakllantirish
muammosi, ya’ni koncentual model bayonidan ma’lum matematik apparatni
qo’llash mumkin bo’lgan mantiqiy bayonga o’tish dolzarbdir.
