“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325
|
https://ilmfanvatalim.uz/
|
№ 2
~ 10 ~
Ushbu uchta ob’ektiv takror ishlab chiqaruvchi va o’z-o’zini rivojlantiruvchi
omilni bir makonga birlashtirish bizga ta’lim maydonini rivojlanayotgan deb hisoblash
imkonini beradi.
Rivojlanayotgan ta’lim makonini uzluksiz ta’limning
psixologik-pedagogik
tizimli shakl va darajalari, rivojlanayotgan shaxs va kasbiy rivojlanish faoliyati va
sub’ektlari o’rtasidagi o’zaro ta’sirning doimiy ravishda kengayib borayotgan va o’zini
o’zi tashkil qilish tizimi deb hisoblaymiz. Ushbu tarkibiy qismlarning o’zaro ta’sir
qilish tartibida ishlashi ochiq, kengaytiriladigan va o’z-o’zini rivojlantiradigan ta’lim
maydonini tashkil qiladi [7, 8].
Pedagogik tadqiqotlar samaradorligi:
•
birinchi navbatda, ta’lim va fan integratsiyasi uchun shart-sharoitlarni
ta’minlash, ilmiy ishlanma va natijalarni o’quv-kasbiy jarayonga joriy etish orqali
mutaxassislar tayyorlashda ishtirok etish;
• yangi bilimlarni yaratish, zamonaviy texnologiyalarni o’zlashtirish, ilmiy
maktablarni tashkil etish va rivojlantirish uchun asos sifatida fundamental tadqiqotlarni
ustuvor rivojlantirishga ko’maklashish;
• mutaxassislar va ilmiy-pedagogik kadrlar tayyorlash jarayoni sifatini ko’tarish,
professor-o’qituvchilar malakasini oshirishga ko’maklashish;
• ta’limning dolzarb masalalari bo’yicha ilmiy tadqiqotlarni tashkil etish va olib
borishda ilmiy jamoatchilikni faol ishtirok etishga jalb etish asosida ortishi mumkin.
Umuman olganda, ta’lim maydoni nafaqat tadqiqot muammolarini, balki fan va
ta’lim
amaliyotini
integratsiyalashuvining
asosiy
mexanizmiga
aylangan
innovatsiyalar sohalarini ham belgilaydi [9, 10].
Ta’limdagi innovatsion faoliyat deganda tugallangan
ilmiy tadqiqot va
ishlanmalar natijalarini, boshqa fan va texnika yutuqlarini, shuningdek intellektual
mulk ob’ektlarini yangi yoki takomillashtirilgan pedagogik mahsulotlarni ta’lim
jarayoniga joriy etishga qaratilgan pedagogik faoliyat tushuniladi [10, 11].
Demak, amaliy pedagogik faoliyat tegishli qo’shimcha tadqiqot va ishlanmalar
bilan birga amalga oshirish jarayoni bo’lib, bunda ta’lim jamiyatning iqtisodiy-
huquqiy tuzilishi, iqtisodiy rivojlanish qonuniyatlari, shuningdek, mehnat bozorining
hozirgi sharoitlari hamda ta’lim mahsulotlari va xizmatlariga mos kelishi darkor.
Bundan
kelib chiqadiki, pedagogik innovatsiya innovatsion pedagogik faoliyat
natijasi bo’lib, uning ijtimoiy, iqtisodiy, boshqaruv, ekologik, sog’liqni
saqlash va
boshqa jihatlarini o’z ichiga olgan yangi ta’lim samaradorligini ta’minlaydi [12, 13].
Biroq har doim ham pedagogik tadqiqotlar natijalarini bevosita ta’lim amaliyotiga joriy
etish mumkin emas. Aynan innovatsiyalargina ularni o’zgartirishi va amaliyotga joriy
etish mexanizmi hisoblanishi mumkin.
“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325
|
https://ilmfanvatalim.uz/
|
№ 2
~ 11 ~
Ilm-fan va innovatsiyalar o’rtasidagi mazmunli bog’liqlik - innovatsion loyihalar
asosida mavjud ta’lim amaliyotini takomillashtirish, modernizatsiya qilish yoki isloh
qilish maqsadida maqsadli o’zgartirishdir [14, 15].
Innovatsion loyihalarni uch bosqichga amalga oshirish mumkin:
Birinchi bosqich - innovatsiyani loyihalash, ya’ni uning natijasi sifatida model va
dasturlar ishlab chiqiladi;
Ikkinchi bosqich - texnologik bosqich hisoblanib, bunda dasturni amalga
oshiriladi va amaliyotga tatbiq etiladi;
Uchinchi bosqich - refleksiv bosqich hisoblanib,
bunda innovatsion faoliyat
baholanadi.
Innovatsiyalar ta’limning turli jihatlarini o’zgartirish va yangilashga qaratiladi.
Jumladan:
✓
ijtimoiy-pedagogik o’zgarishlar;
✓
umumiy ta’lim va kasbiy tayyorlash jarayonlarini takomillashtirish;
✓
ta’limning yangi mazmunini shakllantirish;
✓
o’quvchilarga ta’lim berish, tarbiyalash va rivojlantirishning yangi
psixologik-pedagogik texnologiyalarini ishlab chiqish;
✓
yangi kommunikatsion-axborot texnologiyalari, ta’lim va fazoviy muhitni
loyihalash va boshqalar [16, 17].
Innovatsion ta’lim faoliyatining asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat:
tashkiliy shakllarning maksimal moslashuvchanligi va chiziqli bo’lmasligini
ta’minlash;
bilimlarni yangilash jarayonlarini ta’lim tizimining barcha tarkibiy qismlariga
kiritish;
ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning eng muhim zahirasi sifatida inson iste’dodi,
ijodkorligi va tashabbuskorligini rivojlantirish;
ijtimoiy-iqtisodiy va ta’lim muhitidagi o’zgarishlarni kuzatish asosida ta’lim
texnologiyalarini doimiy ravishda yangilab borish;
ikkita innovatsion sxema(birinchisi – innovatsiyalarni yaratish va
rag’batlantirish, ikkinchisi – ularni tanlash va ishlab chiqish)ning o’zaro ta’sirini
ta’minlash.
Yuqoridagi ta’riflardan ko’rinib turibdiki, tugallangan psixologik-pedagogik
tadqiqotlar natijalari innovatsion pedagogik faoliyat asosida yotadi va bu pedagogik
innovatsiyalarning nazariy asosi hisoblanadi. Shu sababli ham pedagogika fani, ta’lim
amaliyoti va pedagogik innovatsiyalarning integratsiyasi zarurdir.
XULOSA
Demak, ta’limdagi innovatsiyalar fan va ta’lim integratsiyasini ta’minlovchi omil
hisoblanib, bu fan yutuqlarini ta’lim jarayoniga joriy etish bilan birga ta’limni
“Ilm-fan va ta’lim” ilmiy jurnali
2181-4325
|
https://ilmfanvatalim.uz/
|
№ 2
~ 12 ~
rivojlantirishga xizmat qiladi. Pedagogik faoliyatning ushbu uchta o’zaro bog’liq turini
farqlash uchun jadvalda ularning aniqlash xususiyatlari ko’rsatilgan.
Ta’lim innovatsiyalari salohiyati mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga
ta’sirini o’rganish, pedagogik innovatsiyalar sifatini baholash, buning uchun zarur
bo’lgan mezonlarni ishlab chiqish va ta’lim muassasalarini ekspertizadan o’tkazishni
tashkil etish muammosining dolzarbligini ko’rsatadi. Shu o’rinda pedagogik
innovatsiyalar muammosini tizimli hal qilish - pedagogik
innovatsiyalar sifatini
baholash tizimini ishlab chiqishni talab qiladi.
