YYV6V1PWdmNM&vet=12ahUKEwjXgdqNja6FAxXtHBAIHaFRDooQM3o ECHcQAA..i&w=1200&h=613&hcb=2&ved=2ahUKEwjXgdqNja6FAxXtHB AIHaFRDooQM3oECHcQAA Har bir DNK molekulasi asl ota-ona molekulasining bitta zanjiri va bitta yangi
sintezlangan zanjirdan iborat. Ushbu replikatsiya mexanizmi yarim konservativ deb
ataladi. Hozirgi vaqtda ushbu mexanizm Metyu Meselson va Franklin Stol (1958)
tajribalari tufayli isbotlangan deb hisoblanadi. Ilgari yana ikkita model mavjud edi:
"konservativ" - replikatsiya natijasida faqat ota-ona zanjirlaridan iborat bitta DNK
molekulasi va faqat qiz zanjirlaridan iborat; "Dispersiv" - replikatsiya natijasida
olingan barcha DNK molekulalari zanjirlardan iborat bo'lib, ularning ayrim qismlari
yangi sintez qilinadi, boshqalari esa ota-ona DNK molekulasidan olinadi. DNK
molekulasi ikkiga bo'linadi va ikkita shablon hosil bo'ladi. Replikatsiya vilkasidan
ikkita andoza chiqadi. Agar siz ularni to'g'rilangan shaklda namoyish qilsangiz, unda
siz uchlari bilan bog'langan, ammo bo'shliqqa ega bo'lgan taroqlarning o'lchagichini
ko'rishingiz mumkin. Tasavvur qiling, bitta taroq ko'k, ikkinchisi qizil. Endi biz
pastki qizilni almashtiramiz (uning yuqorisidagi kabi beshta tizmasi bor) beshinchi
uchini uchinchi yuqori (uchinchi yuqori igna) bilan almashtiramiz. Yuqorida ham,
pastda ham zanjirni uzaytiramiz. Bu qanday sodir bo'ladi: besh, uch, beshta va
boshqalar - yuqorida va pastda ham. Keyin shablonlar (taraklar) replikatsiya
vilkasidan chiqib ketgandan keyin yana ikkita shablon bu taroqlarga qo'shiladi. Bir
DNK molekulasidan ikkita bir xil maternal (agar mutatsiyalar bo'lmasa) molekulalar
olinadi, bu yarim konservatizm deb ataladi.
DNKning replikatsiyasi uchun uchta model. DNKning tuzilishi kashf etilganidan keyin ilmiy jamoatchilik tomonidan taklif
qilingan DNKning replikatsiyasi uchun uchta asosiy model mavjud edi. Ushbu
modellar quyidagi diagrammada keltirilgan:
•
Yarim konservativ replikatsiya. Ushbu modelda DNKning ikkita zanjiri bir-
biridan ajralib chiqadi va ularning har biri yangi, bir-birini to'ldiruvchi
zanjirning sintezi uchun shablon vazifasini bajaradi. Buning natijasida bitta
asl zanjir va bitta yangi zanjir bilan ikkita DNK molekulasi paydo bo'ladi.
•
Konservativ replikatsiya. Ushbu modelda DNKning replikatsiyasi natijasida
ikkala asl DNK zanjiridan iborat bo'lgan molekula (asl DNK molekulasi bilan
bir xil) va yana ikkita yangi zanjirdan (asl molekula bilan bir xil ketma-
ketlikdagi) boshqa molekula hosil bo'ladi.
•
Dispersiv replikatsiya. Dispersiv modelda DNKning replikatsiyasi natijasida
ota-ona va qizi DNKlarining aralashmalari yoki "duragaylari" bo'lgan ikkita
DNK molekulasi paydo bo'ladi.
