1- laboratoriya ishi. Elеktrоliz qonunlariga doir tajribalar bajarish, Nаftаlin-
fеnоl sistеmаsini tеrmik аnаliz qilish
Termik analiz usulida naftalin – fenol sistemasining holat
diagrammasini tuzish
Ishning maqsadi: Naftalin–fenol sistemasi misolida termik analiz usulini o‘rganish,
turli tarkibdagi aralashmalar uchun sovish egri chiziqlarini tuzish va naftalin va fenol
aralashmasining suyuqlanish diagrammasini chizish.
Ishga kerakli narsalar: Tiqin
orqali termometr, aralashtirgich o‘rnatilgan
yettita
probirka, probirkalar uchun shtativ, kimyoviy stakan, analitik tarozi, sekundomer,
C
10
H
8
va C
6
H
5
OH.
Ishning bajarilishi: 7 ta probirkaga 1-jadvalga keltirilgan tarkibga ega bo‘lgan
aralashmalar solinsin:
Jadval-1
Probirkalar tiqinlar bilan yopiladi va shtativga o‘rnatiladi. Tiqinlarga 100
o
C li
termometr va aralashtirgich o‘rnatilgan bo‘lishi kerak. Stakandagi 500
ml suvni
100
o
C gacha qizdirib, uning ichiga ketma-ket probirkalar botiriladi. Har bir probirka
ichidagi modda suyuqlangandan keyin uni suvdan chiqarib, sochiq bilan artiladi va
kattaroq probirka ichiga joylashtiriladi (sovish jarayoni juda tez o‘tmasligi uchun).
To‘xtovsiz aralashtirgan holda har 30 sekund vaqt oralig‘ida
aralashma harorati
yozib boriladi. Barcha probirkalardagi aralashmalar huddi shu usul bilan kuzatilishi
kerak. Olingan natijalar I.20-jadvalga yoziladi. Olingan natijalardan absissa o‘qiga
vaqt va ordinata o‘qiga haroratni qo‘yib, aralashma sovish egri chizig‘i chiziladi.
Jadval- 2
Plata hosil bo‘lish egri chizig‘iga qarab aralashmalarning
kristallanish va
evtektikaning qotish haroratlari topiladi. Plata uzunligiga
qarab evtetikani qotish
vaqti topiladi. Natijalar I.21-jadvalga yoziladi.
Jadval-3
Tajriba natijalari
3-jadvaldagi ma’lumotlarga asoslanib naftalin – fenol
sistemasining suyuqlanish
diagrammasi chiziladi. Bunda absissa o‘qiga
aralashma tarkibi, ordinata o‘qiga
kristallanish haroratini qo‘yish kerak.
Nazorat savollari
1.Faza va komponent tushunchalariga ta’rif bering.
2. Ikki fazali ikki komponentli sistemada muvozanat holatini ko‘rsating.
3.Gibbsning fazalar qoidasiga ta’rif bering.
4.Sistemaning erkinlik darajasi deb nimaga aytiladi?
5.Likvidus chizig‘i deb nimaga aytiladi?
6. Solidus chizig‘i deb nimaga aytiladi?
7. Evtektik nuqtaning mohiyatini tushuntiring.
8. Qattiq moddalar uchun Shreder tenglamasini mohiyatini tushuntiring.
