|
ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCESBog'liq bo-lajak-fizika-o-qituvchilarini-tayyorlashda-olamning-fizik-manzarasi-bo-yicha-tasavvurlarni-shakllantirishACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES
VOLUME 2 | ISSUE 9 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-9-230-239
Academic Research, Uzbekistan 235 www.ares.uz
taqiqlar bo‗lmasa butun borliqni elementar zarrachalarga parchalashga olib keluvchi
epidemiyaga o‗xshaydi‖ deb ta‘riflagan edi [4].
Jadvalda keltirilgan gravitatsion o‗zaro ta‘sirlashuv bizning hayot faoliyatimizda
tabiiy holda namoyon bo‗lib turadi. Bu ta‘sirlashuv fundamental ta‘sirlar orasida eng
kuchsizi bo‗lsada butun koinotga hukmronlik qiladi. Buning sababi uning
universalligida, ya‘ni koinotdagi massaga ega bo‗lgan barcha mikro- va
makrozarralar uning manbai hisoblanadi. Shu o‗rinda tinchlikdagi massasi nolga teng
bo‗lgan fotonning massiv jismlar, masalan Quyosh yaqinidan o‗tishida
trayektoriyasining egrilanishi harakatdagi fotonning massaga ega ekanligining
(
), korpuskulyar-to‗lqin dualizmining namoyon bo‗lishini ta‘lim jarayonida
eslatib o‗tish zarur [2].
Tabiatdagi fundamental ta‘sirlashuvlar, ularning maydon manbai, kalibrovka
bozonlari haqidagi ma‘lumotlar 1-rasmdagi sxemada keltirilgan.
Elektromagnit ta‘sirlashuvlar gravitatsiya kabi uzoqdan ta‘sir hisoblanib,
ixtiyoriy massali, zaryadlangan jismlar orasida kuzatiladi. Kuchli o‗zaro
ta‘sirlashuvlar nuklonlarni yadroda bir-biriga bog‗lab turuvchi kuch bo‗lib, qisqa
ta‘sir radiusiga ega. 1-jadvalda keltirilgan ma‘lumotlar asosida barcha ta‘sirlashuv
kuchlarining masofa kvadratiga teskari mutanosiblik (
) qonuniyatiga e‘tibor
qarataylik. Quyidagi rasmda elektromagnit va kuchli ta‘sirlashuvlar uchun ta‘sir
kuchi va potensialining masofaga bog‗lanish grafiklari qiyoslangan [5].
Fundamental
ta'sirlar
gravitatsion
ta'sir
maydon
manbasi-
massaga ega
jismlar
kalibrovka
bozonlari-
graviton(?)
elektromagnit
ta'sir
maydon
manbasi-
elektr
zaryadi
kalibrovka
bozonlari-
foton
kuchsiz
ta'sir
maydon
manbasi-
barion,lepton
kalibrovka
bozonlari-
oraliq
bozonlar
kuchli
ta'sir
maydon
manbasi-
kvarklar
kalibrovka
bozonlari-
glyuon
1-rasm. Asosiy fundamental ta‘sirlashuvlar
|
| |
