|
Foydalanish texnologiyasi10
th
- International Conference on Research in Humanities, Applied Sciences and Education
Hosted from Berlin, Germany
https://conferencea.org Jan. 30
th
2023
20
o‘quvchilarida ekologik tafakkurni shakllantirish hozirgi ijtimoiy vaziyatda muhim ahamiyat
kasb etmoqda[7].
Mavjud tadqiqot ishlari bilan tanishish shundan dalolat beradiki, O‘rta Osiyo
mutafakkirlari o‘z asarlarida yoshlarga ekologik mazmundagi fikrlarni singdirishga katta o‘rin
bergan. Ular yashagan o‘rta asrda ham tabiat va inson o‘rtasidagi munosabatlar doimiy
sur’atda kun tartibida bo‘lgan. Mutafakkirlarninig ekologik qarashlarida еr, suv, havo va
boshqa tabiiy resurslardan oqilona foydalanish masalasi o‘z ifodasini topgan bo‘lib, ular
o‘quvchilarda ekologiyaga oid tushunchalarni shakllantirishda asosiy ko‘rsatkichlardan biri
sifatida pedagogik imkoniyatlarga ega bo‘lgan.
O‘rta Osiyo mutafakkirlarining ekologiyaga oid fikrlarini o‘quvchilarga singdirish
orqali boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida, shuningdek, milliy dunyoqarashning shakllanishiga
ham erishiladi. Tadqiqotni olib borish jarayonida O‘rta Osiyo mutafakkirlarining boshlang‘ich
sinf o‘quvchilari tomonidan samarali qabul qilinishi mumkin bo‘lgan ekologiyaga oid
meroslaridan iborat majmuaning shakllantirilishiga alohida e’tibor qaratiladi.
Markaziy Osiyo xalqlari orasida o‘zbek xalqining avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan
ekologik ta’lim-tarbiyasi tahsinga sazovordir. Bu davrlarda ajdodlarimiz farzandlariga oilada
tug‘ilgandan boshlab tejamkorlik xislatlarini, uvol qilmaslik xususiyatlarini hamda tabiat
unsurlari bo‘lmish suv, tuproq, o‘simlik va hayvonot dunyosidan faqat samarali foydalanishni
o‘rgatishar, ongiga singdirishar edi. Ekologik ta’lim-tarbiya mazmunini takomillashtirish,
uning sifat va samaradorligini oshirishda mazkur jarayonga milliy qadriyatlar g‘oyalari, shu
jumladan, O‘rta osiyo mutafakkirlarining ekologik meroslarini singdirish muhim ahamiyat
kasb etadi[2].
G‘arb va Sharq mutafakkirlari hamda dunyoqarashidagi tafovutlarning shakllanishi
kishilik sivilizatsiyasi taraqqiyotiga borib taqaladi va bir-biriga zidligi haqida mulohaza
yuritish mumkin. G‘arb insonlari ilohiy ijod harakatlarini davom ettirib, o‘zlarini tabiatning
maxsus ma’naviylashgan qismi sifatida e’tirof etgan holda, atrofdagi olamni o‘zgartirishga va
uning insonga bo‘ysundirilishiga doimiy harakatda bo‘lib, tabiiy jarayonlarga maksimal
darajada aralashgan holda ta’sir o‘tkazib kelishga harakat qilingan. Sharqda tabiat va inson
munosabati ratsional va axloq normalariga bo‘ysundirilgan bo‘lib “Ona tabiat” degan nom
bilan ulug‘langan va qadriyat sifatida baholangan.
Xususan, Hindlarning “Mahobxarat”, Xitoyning “Konfutsiy” ta’limoti, Markaziy
Osiyoning qadimiy manbasi “Avesto”, islom olamining muqqaddas kitobi “Qur’oni
Karim”da, Imom Buxoriy, at-Termiziy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali Abu ibn Sino,
Mahmud Koshg‘ariy, Yassaviy, Naqshbandiy, Alisher Navoiy va boshqa qator allomalarning
ilmiy ijodi va asarlarida tabiat insoniyatni eng oliy manbasi sifatida ulug‘lanib, uni qadrlash,
avaylab-asrash, yashash va tiriklik asosi, sog‘lom turmush va fikr, yashnash va yosharishning
manbai sifatida e’tirof etishgan.
|
| |
