|
Galvanometrning bo‘lim qiymatini va ichki qarshiligini aniqlash ishdan maqsad
|
| bet | 3/4 | | Sana | 04.12.2023 | | Hajmi | 42,53 Kb. | | #110894 |
Bog'liq 2-lab metTangensial galvanometr
Tangensial galvanometr — elektr tokini o‘lchash uchun foydalaniladigan dastlabki ixtiro qilingan galvanometrlardan biri hisoblanadi. Noma’lum tok bilan hosil qilingan magnit maydonni Erning magnit maydoni bilan qiyoslaydigan kompas yordamida ishlaydi. Asbob o‘zining nomini magnetizmning tangensial qonunidan olgan, unda aytilishicha magnit strelkasini og‘ish burchagi ikki perpedikulyar bo‘lgan magnit maydonlari kuchlarini nisbatlariga proporsional. Bu ilk bora 1837 yilda Klod Pule tomonidan ixtiro qilingan.
Tangensial galvanometr izolyasiya qilingan mis simdan tayyorlangan, magnit bo‘lmagan ramaga o‘ralgan, vertikal joylashtirilgan g‘altakdan tarkib topgan. Ramka uni markazidan o‘tgan vertikal o‘q atrofida burilishi mumkin. Kompas gorizontal xolda va doiraviy shkalaning markazida joylashgan. Doiraviy shkala to‘rtta kvadrantga bo‘lingan, ularni har biri 00 dan 90° gacha darajalangan. Kompasning magnitmiliga uzun alyuminiy ko‘rsatgich maxkamlangan. Parallaks tufayli hosil bo‘ladigan xatoliklardan qochish uchun strelka ostiga yassi ko‘zgu o‘rnatiladi.
Ishlash jarayonida galvanometr shunday o‘rnatiladiki, kompas mili g‘altak tekisligi bilan mos tushishi kerak. Keyin g‘altakdan o‘lchanadigan tok o‘tkaziladi. Tok g‘altak o‘qida Erning magnit maydoniga perpedikulyar bo‘lgan magnit maydonini hosil qiladi. Milikki maydonning vektor yig‘indisiga tortiladi (jalb etiladi)va ushbu maydonlar nisbatlarini tangensiga teng bo‘lgan burchakga og‘adi.
Laboratoriya qurilmasini bayoni
Galvanometrqarshiligini aniqlashning prinsipial sxemasi 3.1-rasmda keltirilgan. Tok elementdan E harakatlanuvchi kontakli m restat LMorqali o‘tadi; L va m nuqtalarga ALmB ko‘prikchaning bitta diagonalini oxirlari biriktirilgan, boshqa CD diagonalida K1 kalit joylashgan. Qarshiliklari X o‘lchanadigan galvanometrko‘prikchani bitta tarmog‘iga qo‘shilgan; R,r1va r2 qarshiliklar esa ko‘prikchani qolgan uchta tarmog‘iga xizmat qiladi. Kontakt m xolatini LMreostatda o‘zgartira borib, biz bu bilan noldan boshlab potensiallarning farqlarini (φ1 - φ2) o‘zgartirib boramiz, m kontakt L bilan muvofiq kelganda, m kontakt M bilan mos keladi; buning oqibatida sxemaga kelib tushuvchi tok kuchi kattaliklari o‘zgaradi, bundan kelib chiqib galvanometr orqali o‘tuvchi tok kuchini kattaliklari ham o‘zgaradi. Tokni boshqarib borish lozim, chunki sxema ishlab turganda, odatdagi ko‘prikchadan farqli ravishda, galvanometr tok ostida bo‘ladi. Bu tokning kuchi, ushbu galvanometr uchun yo‘l qo‘yiladigan maksimal qiymatdan oshmasligi zarur.
Parallel reostat sxemasini oziqlantiruvchi tok manbaining qo‘shishni ushbu uslubi, batareya E kuchlanishini bo‘laklash uchun qo‘llaniladi.
Kuchsiz tok bo‘lgan o‘lchash sxemalarida ushbu uslub sxemaga berilgan kuchlanishni rostlashtirish uchun qulay uslub sifatida tarqalgan. Uni qo‘llanilishini bir qator elektr o‘lchash vazifalari misolida kuzatish mumkin.
Agar φ3 va φ4 potensiallari teng bo‘lsa, unda diagonalda, tok kuchi nolga teng, bu shuning uchunki K1 kalitni qisqa tutashuvi va uzilishlari ko‘prikga oid sxemada, shu bilan birga galvanometr X tarmog‘ida tok kuchini o‘zgarishlarini keltirib chiqarmaydi. Boshqacha qilib aytganda, V3va V4 tengliklarida K1 kalitni qisqa tutashuvi galvanometr ko‘rsatkichida o‘zgarish keltirib chiqarmaydi. V3 va V4 tengliklarida doimiy tokdagi ko‘prikcha uchun quyidagi formula kuchga ega.
|
| |
