Auditoriya omili. Tayyorgarlikni savollarga javoblar berish bilan boshlash kerak: taqdimotda
kim ishtirok etadi, kutilgan tinglovchilarning bilim darajasi va uning ehtiyojlari
qanday.
Eng tipik bo‘lgan xato – auditoriyani noto‘g‘ri baholash, natijada
tomoshabinlarning ortiqcha umidlari oqlanmaydi yoki bayon qilish yetarli darajada
emas. Ikkala holatda ham nutq o‘z maqsadiga erishmaydi.
Joy omili. Makon qanchalik katta bo‘lsa, tinglovchilarning muhokamada ishtirok etish
ehtimoli kamroq bo‘ladi. Demak, teskari prinsip ham amal qiladi: agar
taqdimotning
maqsadi
tomoshabinlarning
chiqishlarini nazarda
tutmasa,
tomoshabinlar soni maksimal darajagacha ko‘payishi mumkin.
Xonaning xususiyatlari va uning texnik jihozlari (yorug‘lik, eshitish,
mikrofon, ekran, proyektor mavjudligi va boshqalar) muhim rol o‘ynaydi.
Usul omili. Birinchi navbatda bu axborotni to‘g‘ri tashkil etish jarayonidir. Keyin
dalillarni tanlab olish, aks ettirish vositalarini va tashuvchilarni tanlash kerak.
224
So‘ng vizual yechimlar hamda undan keyin – grafik timsol va bezaklar
shakllantiriladi.
Taqdimot tarkibi Agar taqdimotni uchta komponent shaklida taqdim etsangiz - kirish, asosiy
qism va xulosa – uni ishlab chiqishni asosiy qismdan boshlash kerak.
Bu yerda asosiy fikrlarni ta’kidlash va ularni rasmiylashtirish kerak. Keling,
o‘zingizni loyiha rahbari sifatida tasavvur qilaylik. Ushbu vaziyatda keltira
oladigan asosiy g‘oya quyidagicha ifodalanishi mumkin: loyihani o‘z vaqtida
bajarish uchun biz aniq qadamlar qo‘yishimiz kerak.
Butun taqdimotning diqqat-e’tibori bu bosqichlarda amalga oshirilishi kerak.
Taqdimotning asosiy qismini ishlab chiqqandan so‘ng, siz kirishga o‘tishingiz
mumkin. Ushbu qismda odatda to‘rtta maqsad bor: diqqatni jalb qilish, ishonch
darajasini ko‘tarish, kelgusi taqdimot haqida ma’lumot berish, nutq mavzusi
bo‘yicha o‘z vaziyatini shakllantirish.
Ma’lum bo‘lmagan faktlarni taqdim etish bilan kirishni boshlash mumkin.
Juda mashhur va samarali boshlanish – bu provokatsion yoki noaniq bayonot
berish, haqiqiy yoki ritorik savol berish. Tomoshabinlar e’tiborini jalb qilgandan
so‘ng, taqdimotning asosiy qismiga o‘tish kerak. Bu yerda mavzu batafsil
muhokama qilinadi.
Agar maqsad xabardor qilish bo‘lsa, unda taqdimotning asosiy qismi
mavzuni tasvirlab, tomoshabinlarga qanday munosabatda bo‘lishini namoyish
qilishi kerak. Agar maqsad ishonch hosil qilish bo‘lsa, unda taqdimotning asosiy
qismi muammoni aniqlash va yechimlarni taklif qilish uchun ishlatiladi.
Taqdimot vaqti cheklanganligi sababli, taqdimotda ko‘rsatilgan asosiy
g‘oyalar soni kamaytirilishi kerak (ikkitadan beshtagacha band tavsiya etiladi).
Shuning uchun taqdimotda kamroq bandlarni kiritish yaxshiroqdir, chunki
mohiyatini ochib berishda har bir bandning dalillarini taqdim etish kerak.
Taqdimotning majburiy tarkibiy qismi barcha raqamlar, tushuntirishlar va
sharhlar bilan bosma shaklda taqdim etilgan barcha materiallarning mavjudligidir.
225
Yaxshi taqdimot hamda materiallarning bosma shaklda mavjudligi ishonch va
hurmatga sabab bo‘ladi.
Xulosa qismida taqdimotning asosiy maqsadini yana bir bor ta’kidlash
kerak. Nutqning bu qismi visual vositalar yordamida yorqin va esda qolarli bo‘lishi
kerak. Nutqni o‘rinli iqtibos yoki noodatiy fikr bilan yakunlash mumkin.
Tinglovchida tugallanganlik hissi qolishi kerak.
