Gayubova komila anvarovna yulanova nargiza davlatovna akademik yozuv

52 
lozim. Simmetrik sarlavha o‘rtada joylashgan bo‘ladi. Asimmetrik sarlavha 
chapdagi chekka bo‘lim shaklini oladi. Ba’zi kontekstlarda o‘ng tomondagi chekka 
bo‘limlar yaxshiroq ko‘rinadi. Ular asosan asosiy sarlavha sifatida beriladi. O‘ng 
tomonda berilgan bir qatorli qisqa sarlavhani o‘quvchi o‘tkazib yubormasligi 
uchun katta keglda yoki to‘q rangda berilishi lozim.
Mavzu yuzasidan mashq va topshiriqlar 
1-topshiriq.
 
Aloqa yo‘ldoshlari nima? 
Aloqaning kabelli liniyalarini o‘tkazishning iloji bo‘lmagan yoki buning 
uchun yirik mablag’lar talab etiladigan joylarda radioto‘lqinlar yordamida aloqa 
o‘rnatiladi. Buningdek to‘lqinlarning tarqalishi yorug’likning tarqalishiga 
o‘xshaydi va bamisoli yorug’lik singari aks etadi. Aloqa yo‘ldoshlarining ishi ham 
radioto‘lqinlarning ana shu xossasiga asoslanadi. 
“Aks-sado-1”degan birinchi aloqa yo‘ldoshi xuddi sharga o‘xshaydi, U 
yupqa alyuminiy tunuka bilan qoplangan. Bu aloqa yo‘ldoshi Yer kurrasi atrofida 
2000 kilometrga yaqin balandlikda aylanib yuradi. 
Yerdan yuborilgan radioto‘lqinlar uning sirtiga tegib, orqaga qaytadi.Xuddi 
shu yo‘ldosh tufayli televizion ko‘rsatuvlarni ilk marta butun dunyo miqyosida olib 
ko‘rsatish imkoniyati tug’ildi. 
Undan keyin yanada mukammalroq “Tellstar” va “Reldi” aloqa yo‘ldoshlari 
uchirildi. Ular Yerdan 5000 kilometrdan ortiqroq balandlikda joylashgan. Bu 
yo‘ldoshlar ma’lumotlarni qabul qiladi,magnit tasmalariga yozib oladi,tasvirni 
kuchaytiradi va qayta ishlab tag’in Yerga qaytaradi. Biroq bu yo‘ldoshlarning 

53 
kamchiligi shundaki, ular Yer atrofida sekin aylanar edi, shu sababli 
radiosingallarni ishonch bilan qabul qilish hududi u qadar katta emas edi. 
“Sinkom” va “Saharxez qushcha” deb atalgan navbatdagi aloqa 
yo‘ldoshlari ancha takomillashgan edi. Ularning tezligi va aylanish yo‘nalishi Yer 
aylanishining tezligi va aylanish yo‘nalishi aniq mos keldi. Xuddi shu sababli bir 
vaqtning o‘zida 12 ta teledastur va 6000 telefon gaplashuvlarini yo‘ldoshlar orqali 
qabul qilish imkoniyati paydo bo‘ldi. Hyozirgi paytda Yer atrofidagi orbitalarda 
turli mamlakatlar tomonidan uchirilgan o‘ndan ortiq aloqa yo‘ldoshlari ishlab 
turibdi. 
Matn yuzasidan savol va topshiriqlar 
1. Matnni o‘qing. Matndan ilmiy uslubga doir atamalarni ko‘chirib 
yozing. 
2. Matndagi fikrlarga o‘z munosabatingizni bildirib mazmunini 
so‘zlab bering. 
 

Download 7,1 Mb.