1. So‘zlashuv uslubi
2. Ilmiy uslub
3. Rasmiy-idoraviy uslub
4. Ommabop (publitsistik) uslub
5. Badiiy uslub
79
Badiiy asarlar (nazm, nasr va dramatik asarlar) badiiy uslubda bo‘ladi. Badiiy
asar kishiga ma’lumot berish bilan birga, timsollar (obrazlar) vositasida estetik
ta’sir ham ko‘rsatadi: O‘lkamizda fasllar kelinchagi bo‘lmish bahor o‘z sepini
yoymoqda. Badiiy uslubda qahramonlar nutqida oddiy nutq so‘zlari, sheva,
vulgarizmlardan ham foydalaniladi.
Badiiy asarlar uslubi aralash uslub hisoblanadi. Unda
so‘zlashuv uslubiga, kitobiy uslublarga xos o‘rinlar ham uchraydi.
Badiiy tasvir vositalari
So‘zlovchi yoki yozuvchi o‘zi bayon qilayotgan nutqni tinglovchiga ixcham,
aniq, ta’sirchan va tushunarli qilib yеtkazib berishga harakat qiladi. Ko‘pincha
biror narsa belgi xususiyatini tinglovchi yoki o‘quvchiga tushunarli, aniq qilib
tasvirlab berish uchun uzundan-uzoq va birdan ortiq gaplarga murojaat qilishga
to‘g’ri keladi. Shunday vaqtlarda so‘zlovchi yoki yozuvchi ayni shu fikrni bayon
qilib berishda uzundan-uzoq gaplarni qatorlashtirishdan qochib, boshqa
vositalardan foydalangan holda lo‘nda va aniq qilib tushuntirishga erisha oladi.
Bunday vositalarni tilshunoslik va adabiyotshunoslikda ifoda-tasviriy vositalar
deyiladi.
Ifodalilik, ekspressivlik va aniqlikni ta’minlash uchun biror narsaning
nomini, belgisini ikkinchisiga ko‘chirish, o‘xshatish yoki so‘zlarni shu maqsadda
umuman ko‘chma ma’noda ishlatish troplar deyiladi.
1. E p i t e t
- (gr.izohlash) - badiiy ifodalilikni kuchaytirish uchun
ishlatiladi: oltin kuz, baxmal qir, po‘lat ot kabi.
2. O‘x sh a t i sh
- narsa va hodisalar o‘rtasidagi o‘xshashlikka asoslanib,
ularning biri orqali ikkinchisining belgisini, mohiyatini to‘laroq, aniqroq,
bo‘rttiribroq ko‘rsatib berish;
Yoqut piyola, suvga tushgan mushukday, xuddi shunday va hokazo.
|
