Gayubova komila anvarovna yulanova nargiza davlatovna akademik yozuv

76 
Nutqi asal kishining mehribon odamizoti ham ko‘p bo‘ladi. 5. Shirin so‘z, 
go‘zal til inson dilini qanchalik xushnud etsa, aksincha, achchiq so‘z, 
beso‘naqay gap insonni dilini shunchalik noxush qiladi, dil piyolasini 
parchalaydi. 6. Mashq sababli so‘zlash qobiliyatini, nutq madaniyatini, 
notiqlik san’atchiligini odamlar olqishlaydigan saviyada egallash mumkin. 
7. Tilda uni nomlovchi suxan bo‘lmasa, bunday so‘zni hamsoya tildan olish 
mimkin. Ammo tilda turgan so‘zlar o‘rnida boshqa suxanni qo‘llash 
falokatdir. 
4-topshiriq
Nyuton halqasi 
Shisha plastinkaning yassi sirtiga tegib turgan yassi qavariq, linzadan 
oʻtayotgan yorugʻlikning qaytishi (sinishi) dan hosil boʻlgan interferension 
halqasimon yoʻllar. Birinchi marta 1675 yilda I. Nyuton kashf qilgan. Halqalar 
diametri kattalashgan sari ularning zichligi ortadi va halqalar polosasi kengligi, 
yaʼni ikki qoʻshni halqa orasidagi masofa kichiklashadi (1-rasm). Nyuton halqasi 
maxsus mikroskopda kuzatilgan. 
Mikroskop stolida yassi shisha plastinka joylashgan, uning ustiga egriligi 
kichik qavariq linza qoʻyilgan. Mikroskopda shisha plastinka tekisligiga 
perpendikulyar yoʻnalishda kuzatish olib boriladi. Manba L dan chiqayotgan 
yorugʻlik shisha plastinka tekisligiga perpendikulyar tushishi uchun MM shisha 
plastinkani mikroskop oʻqiga 45° burchak ostida qoʻyiladi. Shunday qilib, 
interferension manzara shu shisha plastinkadan kuzatiladi. Plastinka Nyuton 

77 
halqasini kuzatishga xalaqit bermaydi, chunki undan yеtarli darajada yorug’lik 
oʻtadi. Nyuton halqasi sferik va yassi sirtlarning shaklini toʻgʻrilashni tekshirish va 
boshqalarda qoʻllaniladi.
 
Matn yuzasidan savol va topshiriqlar. 
1. Matnga savollar tuzing. Uning mazmunini kengaytirib so‘zlab bering.
2. Jahondagi qaysi buyuk olimlarni bilasiz? Ularning hayot yo‘llari haqida 
konspekt yozing. 
5-topshiriq. 
Terminologik lug’atdan foydalanib mutaxassisligingizga oid 
kichik atamalar lug’atini tuzing. Ularning ma’nosini izohlang. 

Download 7,1 Mb.