3. M e t a f o r a - (gr.ko‘chim) - obrazlilik, ekspressiv bo‘yoq berish
niyatida narsa va hodisalar o‘rtasidagi o‘xshashlikka asoslanib, so‘z yoki iboralarni
ko‘chma ma’noda ishlatish.
a) sodda metafora: gumbaz, ilon, lochin…
b) kengaygan metafora; zangori kema, oq oltin, po‘lat qush kabi.
4. M e t o n i m i ya - (gr. boshqacha nom berish) tashqi va ichki tomondan
bir-biriga aloqador narsa yoki hodisalarning nomi boshqa narsa yoki hodisaga
ko‘chiriladi.
Metonimiya ko‘rinishlari quyidagicha:
narsa (idish) ichidagi narsaning ma’nosi o‘sha narsa (idishga) o‘tkaziladi:
Bir tovoq (palov) bir kosa (lag’mon), bir piyola (choy).
Muallifning nomi asarning nomi bilan qo‘llanadi: Hamzani o‘qimoq,
Cho‘lponni yodlamoq kabi.
Harakat yoki uning natijasi shu harakatni bajarishdagi vosita, qurol bilan
almashtiriladi: A.Qahhor - qalami o‘tkir yozuvchi, uning qo‘li yеngil.
Biror narsa u yasalgan material bilan almashtiriladi: Atlas kiydi, qog’ozini
tekshirishdi va h.
Ma’lum mamlakatda, davlatda yoki ma’lum o‘rinda yashab turgan kishilar
ma’nosi shu yеrga, davlat yoki mamlakatga ko‘chiriladi: Majlisga butun qishloq
yig’ildi va h.
Aniq tushuncha nomi o‘rnida mavhum ma’noli ot qo‘llaniladi: Majlis raisga
qaradi: yig’ilish qaror qildi va h.
5. S i n e k d o x a - narsalarning son yoki butun qismlari orasidagi
munosabatning nazarda tutilishi.
Sinekdoxaning quyidagi ko‘rinishlari mavjud:
butun o‘rnida qism qo‘llanadi.
Mo‘ylov kulib qo‘ydi.Uning, har qalay, yopig’i bor.
Qism o‘rnida butun qo‘llanadi:
Besh qo‘l baravar emas. Dasturxonga qarang.
Jins o‘rnida tur ishlatiladi: pushka-qurol, bedana-qush, sazan-baliq kabi.
81
A l le g o r i ya (gr. piching, kinoya) - mavhum tushunchalarni aniq narsa
bilan almashtirish. Ko‘rpangga qarab oyoq uzat.
S i m v o l - hayotiy voqea, tushuncha va narsalar ifodasi uchun shartli
ravishda ko‘chma ma’noda ishlatiladigan so‘z: tong - yoshlik, tun - baxtsizlik, qora
- motam.
