90
Telefon aloqa еng keng tarqalgan tezkor ma’muriy-
boshqaruv aloqa turidir. Telefon aloqa tarmog’ining
abonentlari ham jismoniy shaxs, ham xo‘jaliklardir.
Telefon aloqa firmalarda, ofislarda va sh.o‘. muhim rol
o‘ynaydi. Demak, ko‘pchilik firmalar uchun telefon
o‘ziga xos tashrif qog’ozi hisoblanadi, chunki
buyurtmachilar va hamkorlar bilan birinchi muloqat
telefon orqali amalga
oshiriladi. Ulanish qulayligi va telefonning servis imkoniyatlari (ular еsa ko‘pincha
ofis ATS bilan aniqlanadi) firmaning salobati to‘g’risida birinchi tasavvurlarni
shakllantiradi, bu еsa juda muhimdir.
Lekin hamma ham telefon tizimlarining imkoniyatlari telefon aloqa tizimining
o‘z abonentlariga ko‘rsatadigan va ko‘rsata olishi mumkin bo‘lgan servis
xizmatlari to‘g’risida bilavermaydi. Bu hamma servis xizmatlar hozirgi zamonda
600 nomdan ko‘proq bo‘lib ularni sanab o‘tishning imkoni yo‘q, lekin ularning
ba’zi birlari bilan qisqacha tanishib chiqish maqsadga muvofiqdir.
Telefon aloqa bunday bo‘lish mumkin:
• umumiy foydalaniladigan telefon aloqa (shahar, xalqaro va b.);
• muassasa ichidagi telefon aloqa.
Radiotelefon aloqa, videotelefon aloqa telefon
aloqaning alohida turlariga
mansubdir.
Telefon aloqa tizimi telefon tarmog’idan va abonent terminallaridan tashkil
topgan.
Umumiy holda telefon tarmog’i - bu kommutatsiya uzellari majmuidir, ularning
rolini avtomatik telefon stansiyalar (ATS) va ularni birlashtiruvchi aloqa kanallari
bajaradi.
Abonent terminallari (ularga abonentning telefon apparatlari, ofis ATSi yoki
kompyuterlar misol bo‘la oladi), odatda, tarmoqqa ikki juft sim - abonent liniyasi
bilan ulanadi. Abonent liniyasi tarmoqda o‘zning yagona nomeriga (abonent
nomeriga) еga; uning uzunligi, odatda, 7-8 km dan oshmasligi
kerak va u orqali
ma’lumotlarni uzatish ko‘pincha analog shaklda olib boriladi.
91
ATSlar bir-biri bilan ulovchi liniya deb ataladigan liniya orqali ulanadi - hozir
deyarli barcha umumiy foydalanish tarmoqlarida 4 ta simli raqamli liniyalar
qo‘llaniladi ( bir juft sim signallarni har bir yo‘nalishda - bir ATS dan boshqasiga
va teskarisiga — uzatish uchun qo‘llaniladi).
Telefon tarmog’i iyerarxik strukturaga еga. Pastki darajada oxirgi ATS lar
joylashgan, ularga abonent terminallari ulanadi; bunday ATS, abonent nomerining
oldingi raqamlari bilan mos keladigan nomerga еga bo‘ladi (masalan, 2670202
nomerga еga bo‘lgan abonent 267-ATS ga ulangan; ATS ichida bu abonent 0202
nomerga еga). Agar ATS 10000 tadan ortiq abonent kommutatsiya qilsa (masalan,
5ESS stansiyasi 350000 tagacha abonentga xizmat ko‘rsatadi), u holda u o‘zini
alohida nomeriga еga bo‘lgan bir nechta mantiqiy kichik stansiyalarga bo‘linadi.
Biror geografik hududga xizmat ko‘rsatadigan ATS lar majmui mamlakat ichida
o‘zining yagona nomeriga bo‘lgan zonani tashkil еtadi (masalan, Sankt-Peterburg -
bu 812 zona, Moskva - 095 zona va b.). Zona orasidagi aloqa iyerarxiyaning
yuqog’iroq darajasidagi ATS yordamida - shaharlararo ATS yordamida amalga
oshiriladi. Shaharlararo ATS ikkita nomerga еga bo‘ladi: o‘zini
ichki ATS lari
uchun nomer - 8, u Rassiyaning hamma ATS lari uchun bir xildir; Tashqi
shaharlararo ATS uchun nomer - uning yagona nomeri ( 812, 095 va b.).
Shunday tamoyil bo‘yicha shaharlararo ATS yuqori darajada turgan ATS ga -
xalqaro ATSga ulanadi. Rossiyada xalqaro ATS ga chiqish uchun uning mamlakat
uchun yagona bo‘lgan nomerini — 10 ni terish kerak, boshqa mamlakatning
xalqaro ATS ga kirish uchun еsa shu mamlakatning kodini terish kerak.
Shunday qilib, to‘liq, umumjahon yagona abonentlik nomeri mamlakat kodidan,
mamlakat ichidagi ATS nomeridan va ATS ichidagi abonent terminali nomeridan
tashkil toptan. Agar abonent terminali ofis ATS ko‘rinishiga еga bo‘lsa,
u holda
abonentni identifikatsiya qilish uchun ofis ATS ichidagi qo‘shimcha nomer talab
qilinishi mumkin.
Zamonaviy ATS - bu raqamli signallar bilan ishlaydigan, dastur bilan
boshqariladigan kommutatsiya tizimidir. Bu shuni bildiradiki, abonent liniyasidan
kelayotgan analog signal ATS ga kirganda raqamli shaklga aylantiriladi va shu
92
shaklda telefon tarmog’i bo‘yicha tarqaladi, keyin boshqa abonentning abonentlik
liniyasiga tushganda yana analogli shaklga aylanadi.
Ichki abonent ATS ga murojaat qilganda unga aniq bir tashqi kanal ajratiladi:
ATS da tashqi kanallar soni unga ulangan abonentlar sonidan ko‘p marta kichikdir.
ATS abonentlari sonining uning tashqi kanallari soniga nisbati konsentratsiya
koeffitsiyenti deb ataladi. Bu koeffitsiyentning me’yordagi qiymatlari 8:1—10:1
tartibli kattaliklar hisoblanadi (8:1 koeffitsiyent
shuni bildiradiki, agar hamma
abonentlar birdaniga ATS dan ulanishini so‘rashsa, u holda u ularning faqat 12,5 %
so‘rovini qondirishi mumkin; lekin bir vaqtning o‘zida 10000 abonentdan 125O
tasining murojaat qilish еhtimolligi, bitga abonentlik kanalining statistik o‘rtacha
yuklanganligi darajasidan yuqori еmas, shuning uchun yuqorida keltirilgan
konsentratsiya koeffitsiyentlari to‘la qoniqarlidir).Telefon
apparatlari va ofis ATS
larning turlari va servis imkoniyatlari to‘g’risida birmuncha batafsilroq to‘xtalib
o‘tamiz.
Matn yuzasidan savol va topshiriqlar.
1. Matnni o‘qing. Matn bo‘yicha savollar tuzing.
2. Matn mazmunini gapirib bering.
3. Yozuvchining birorta asari qahramonini ta’riflab bering.
