Gayubova komila anvarovna yulanova nargiza davlatovna akademik yozuv

90 
Telefon aloqa еng keng tarqalgan tezkor ma’muriy-
boshqaruv aloqa turidir. Telefon aloqa tarmog’ining 
abonentlari ham jismoniy shaxs, ham xo‘jaliklardir. 
Telefon aloqa firmalarda, ofislarda va sh.o‘. muhim rol 
o‘ynaydi. Demak, ko‘pchilik firmalar uchun telefon 
o‘ziga xos tashrif qog’ozi hisoblanadi, chunki 
buyurtmachilar va hamkorlar bilan birinchi muloqat telefon orqali amalga 
oshiriladi. Ulanish qulayligi va telefonning servis imkoniyatlari (ular еsa ko‘pincha 
ofis ATS bilan aniqlanadi) firmaning salobati to‘g’risida birinchi tasavvurlarni 
shakllantiradi, bu еsa juda muhimdir. 
Lekin hamma ham telefon tizimlarining imkoniyatlari telefon aloqa tizimining 
o‘z abonentlariga ko‘rsatadigan va ko‘rsata olishi mumkin bo‘lgan servis 
xizmatlari to‘g’risida bilavermaydi. Bu hamma servis xizmatlar hozirgi zamonda 
600 nomdan ko‘proq bo‘lib ularni sanab o‘tishning imkoni yo‘q, lekin ularning 
ba’zi birlari bilan qisqacha tanishib chiqish maqsadga muvofiqdir.
Telefon aloqa bunday bo‘lish mumkin:
• umumiy foydalaniladigan telefon aloqa (shahar, xalqaro va b.);
• muassasa ichidagi telefon aloqa. 
Radiotelefon aloqa, videotelefon aloqa telefon aloqaning alohida turlariga 
mansubdir.
Telefon aloqa tizimi telefon tarmog’idan va abonent terminallaridan tashkil 
topgan. 
Umumiy holda telefon tarmog’i - bu kommutatsiya uzellari majmuidir, ularning 
rolini avtomatik telefon stansiyalar (ATS) va ularni birlashtiruvchi aloqa kanallari 
bajaradi. 
Abonent terminallari (ularga abonentning telefon apparatlari, ofis ATSi yoki 
kompyuterlar misol bo‘la oladi), odatda, tarmoqqa ikki juft sim - abonent liniyasi 
bilan ulanadi. Abonent liniyasi tarmoqda o‘zning yagona nomeriga (abonent 
nomeriga) еga; uning uzunligi, odatda, 7-8 km dan oshmasligi kerak va u orqali 
ma’lumotlarni uzatish ko‘pincha analog shaklda olib boriladi. 

91 
ATSlar bir-biri bilan ulovchi liniya deb ataladigan liniya orqali ulanadi - hozir 
deyarli barcha umumiy foydalanish tarmoqlarida 4 ta simli raqamli liniyalar 
qo‘llaniladi ( bir juft sim signallarni har bir yo‘nalishda - bir ATS dan boshqasiga 
va teskarisiga — uzatish uchun qo‘llaniladi). 
Telefon tarmog’i iyerarxik strukturaga еga. Pastki darajada oxirgi ATS lar 
joylashgan, ularga abonent terminallari ulanadi; bunday ATS, abonent nomerining 
oldingi raqamlari bilan mos keladigan nomerga еga bo‘ladi (masalan, 2670202 
nomerga еga bo‘lgan abonent 267-ATS ga ulangan; ATS ichida bu abonent 0202 
nomerga еga). Agar ATS 10000 tadan ortiq abonent kommutatsiya qilsa (masalan,
5ESS stansiyasi 350000 tagacha abonentga xizmat ko‘rsatadi), u holda u o‘zini 
alohida nomeriga еga bo‘lgan bir nechta mantiqiy kichik stansiyalarga bo‘linadi. 
Biror geografik hududga xizmat ko‘rsatadigan ATS lar majmui mamlakat ichida 
o‘zining yagona nomeriga bo‘lgan zonani tashkil еtadi (masalan, Sankt-Peterburg - 
bu 812 zona, Moskva - 095 zona va b.). Zona orasidagi aloqa iyerarxiyaning 
yuqog’iroq darajasidagi ATS yordamida - shaharlararo ATS yordamida amalga 
oshiriladi. Shaharlararo ATS ikkita nomerga еga bo‘ladi: o‘zini ichki ATS lari 
uchun nomer - 8, u Rassiyaning hamma ATS lari uchun bir xildir; Tashqi 
shaharlararo ATS uchun nomer - uning yagona nomeri ( 812, 095 va b.).
Shunday tamoyil bo‘yicha shaharlararo ATS yuqori darajada turgan ATS ga - 
xalqaro ATSga ulanadi. Rossiyada xalqaro ATS ga chiqish uchun uning mamlakat 
uchun yagona bo‘lgan nomerini — 10 ni terish kerak, boshqa mamlakatning 
xalqaro ATS ga kirish uchun еsa shu mamlakatning kodini terish kerak. 
Shunday qilib, to‘liq, umumjahon yagona abonentlik nomeri mamlakat kodidan, 
mamlakat ichidagi ATS nomeridan va ATS ichidagi abonent terminali nomeridan 
tashkil toptan. Agar abonent terminali ofis ATS ko‘rinishiga еga bo‘lsa, u holda 
abonentni identifikatsiya qilish uchun ofis ATS ichidagi qo‘shimcha nomer talab 
qilinishi mumkin. 
Zamonaviy ATS - bu raqamli signallar bilan ishlaydigan, dastur bilan 
boshqariladigan kommutatsiya tizimidir. Bu shuni bildiradiki, abonent liniyasidan 
kelayotgan analog signal ATS ga kirganda raqamli shaklga aylantiriladi va shu 

92 
shaklda telefon tarmog’i bo‘yicha tarqaladi, keyin boshqa abonentning abonentlik 
liniyasiga tushganda yana analogli shaklga aylanadi. 
Ichki abonent ATS ga murojaat qilganda unga aniq bir tashqi kanal ajratiladi: 
ATS da tashqi kanallar soni unga ulangan abonentlar sonidan ko‘p marta kichikdir. 
ATS abonentlari sonining uning tashqi kanallari soniga nisbati konsentratsiya 
koeffitsiyenti deb ataladi. Bu koeffitsiyentning me’yordagi qiymatlari 8:1—10:1 
tartibli kattaliklar hisoblanadi (8:1 koeffitsiyent shuni bildiradiki, agar hamma 
abonentlar birdaniga ATS dan ulanishini so‘rashsa, u holda u ularning faqat 12,5 % 
so‘rovini qondirishi mumkin; lekin bir vaqtning o‘zida 10000 abonentdan 125O 
tasining murojaat qilish еhtimolligi, bitga abonentlik kanalining statistik o‘rtacha 
yuklanganligi darajasidan yuqori еmas, shuning uchun yuqorida keltirilgan 
konsentratsiya koeffitsiyentlari to‘la qoniqarlidir).Telefon apparatlari va ofis ATS 
larning turlari va servis imkoniyatlari to‘g’risida birmuncha batafsilroq to‘xtalib 
o‘tamiz. 
 
Matn yuzasidan savol va topshiriqlar. 
1. Matnni o‘qing. Matn bo‘yicha savollar tuzing. 
2. Matn mazmunini gapirib bering. 
3. Yozuvchining birorta asari qahramonini ta’riflab bering. 

Download 7,1 Mb.