Mavzu yuzasidan mashq va topshiriqlar

127 
Mavzu yuzasidan mashq va topshiriqlar 
1-topshiriq 
G’afur G’ulom 
 
O‘zbek adabiyotining mashhur namoyandalaridan biri, Ittifoq Davlat va 
Lenin mukofotlarining laureati G’afur G’ulom 1903 yil 1 mayda Toshkent 
shahrining Qo‘rgontegi mahallasida mehnatkash oilasida tug’ildi. To‘qqiz yoshida 
otasidan yеtim qolgan G’afur avval eski maktabda, so‘ngra rus-tuzem maktabida 
ta’lim oldi. 
U keyingi yillarda muallimlar tayyorlov kursini bitirib, yangi usuldagi 
maktablarda o‘qituvchilik qildi. 1923 yildan bolalar uyida mudir va tarbiyachi, 
so‘ng «Kambag’al dehqon», «Qizil O‘zbekiston», «Sharq haqiqati» gazeta 
muharririyatlarida ishladi. Gazeta uning uchun universitet rolini o‘ynadi, xalq 
hayotini o‘rganish, unda faol aralashish yo‘lida muhim vosita bo‘ldi. 
Uning mamlakatni himoya qilish haqidagi tantanavor qasidalari, o‘tmish 
sarqitlarini qoralovchi hajviy she’rlari va xalqning kundalik ijodiy mehnatini 
olqishlovchi asarlaridan jamlangan «Dinamo» va «Tirik qo‘shiqlar» nomli 
dastlabki she’riy to‘plamlari 1931-1932 yillarda chop etildi. 
Shoir liro-epik janrlarida (1930-1935) «Ko‘kan» poyemasini, «To‘y», «Ikki 
vasiqa» balladalarini yaratdi. Biroq, shoirning bir qator she’rlarida, xususan, biz 
ko‘p yillar kollektivlashtirish mavzuidagi eng yirik liroyepik janrdagi asar deb 
maqtab kelgan «Ko‘kan» poemasi hozirgi kun talablari darajasida emasligi sezilib 
qoldi. Jumladan, poemada boshdan oyoq maqtalgan kollektivlashtirish siyosati 
ma’lum ijobiy natijalari qatorida cheksiz zulm — fojealarga ham sabab bo‘lganligi 
bor bo‘yicha realistik ifodalanmagan edi.

128 
Mustaqillik davri o‘tmish tarixiga yaqindan haqiqat ko‘zgusida boqishni 
taqozo etgach, bunday nuqsonlar ma’lum bo‘lib qoldi. Shu tufayli shoir ijodini 
zarracha kamsitmagan holda unga tanqidiy yondashishni taqozo etadi. 
30-yillar G’afur G’ulom hikoya, ocherk, felyetonlar qatori «Netay», 
«Yodgor», «Tirilgan murda» kabi qissalarini ham o‘z kitobxoniga taqdim etdi.
Ulug’ Vatan urushi yillarida shoir o‘z ijodining butun haroratini fashist 
bosqinchilariga qarshi kurashayotgan xalqqa, uning muqarrar g’alabasiga 
bag’ishladi. U «Sen yеtim emassan», «Oltin medal», «Kuzatish», «Vaqt», 
«Sog’inish» kabi she’rlarini ijod qildi, publitsistik ocherk va maqolalar yozib, 
xalqni jang va mehnat g’alabasiga otlantirdi. So‘nggi yillarda G’afur G’ulomning 
20 ga yaqin she’riy to‘plamlari chop etildi. Ayniqsa, shoirpning «Kuzatish», «Sen 
yеtim emassan», «Qish», «Bizning ko‘chada ham bayram bo‘lajak», «Vaqt», 
«Onalar» singari asarlarida dunyo xalqlarini fashizm vabosidan xalos etgan 
jangchilarimning mardona kurashlari tasvirlangan. 
G’afur G’ulom urush yillarida yozilgan she’rlaridan jamlangan «Sharqdan 
kelayotirman» to‘plami uchun 1946 yili Ittifoq Davlat mukofotiga sazovor bo‘ldi. 
G’afur G’ulom o‘z davrida «Hurmat belgisi» (1944), uch marta «Mehnat Qizil 
Bayroq» ordeni (1937, 1951, 1961), Lenin ordeni (1949), medallar va faxriy 
yorliqlar bilan taqdirlangan. U O‘zbekiston Fanlar akademiyasining a’zosi (1943) 
edi. 60 yillik yubileyi munosabati bilan unga O‘zbekiston xalq shoiri faxriy unvoni 
berildi. Shoirning ko‘pgina asarlari qardosh xalqlar, Osiyo va Yevropa tillariga 
tarjima qilingan.
Matn yuzasidan savol va topshiriqlar. 
1. Matnni o‘qib gapirib bering. 
2. Notanish so‘zlar lug’atini tuzing. 
3. Matn yuzasidan esse yozing. 

Download 7,1 Mb.