273
idishlarga kiydiriladigan paralon turidan foydalanish; qo'l-oyoqlarni bog'lash,
barmoq
uchlarini ochiq qoldirish, chunki ular rangiga qarab, mazkur tana
qismida qon aylanish jarayoni qay tarzda ketayotganini nazorat qilish
mumkin bo'ladi; qon tomirlarni bosish nuqtalaridan foydalanish; qon tomiriga
rezinka tasma - jgut bog'lash vaqti va yordam ber
gan kishi ismi-sharifini
yozish; jarohatlanganni shifokorga ko'rsatish
Qon ketishini vaqtincha to'xtatish maqsadida, tasma - jgut qo'yish eng
ishonchli va keng tarqalgan usul hisoblanadi. Qon ketishini to'xtatishda 4 xil
jgutdan foydalanish mumkin: 1) matodan buramali; 2) enli rezinasimon
tasma; 3) esmarx - naysimon; 4) enli tasmasimon (54,55 - rasmlar).
To'qimalarning kamroq shikastlanishi uchun enli tasmasimon Jgutlardan
foydalangan ma'qul. Qon ketish joyiga qarab qon to xtatuvchi jgut qo'ltiq osti
sohasiga,
yelkaning yuqori qismiga, sonning yuqori va pastki qismiga
qo'yiladi.
Boldir sohasida yyetarli yon-atrofda qon bilan ta'minlanish, darajada rivoj
topmaganligi bois, bu joylarga jgut qo'yish tavsiya qilinmaydi.
Jgut quyidagi qoidalar asosida qo'yiladi:
1)
qon ketishini vaqtincha to'xtatish uchun tomirni barmoq bilan bosish;
2)markaziy yaralar va unga yaqin tyer iga, jgut qo'yilishi lozim bo'lgan
joyga kiyim yoki yumshoq matodan yostiqcha qo'yiladi,faqat
uning
burishgan, g'ijimlangan joylari bo'lmasligi kerak;
3)qo'1-oyoqlarda vena qonining harakatlanishini ta'minlash uchun ular 20-
30sekund mobayinida yuqoriga ko'tariladi:
4)
jgut o'ng qo'l bilan zanjirga yaqin yyer dan ushlanib, chap qo'l bilan uni 30-
40 sm o'rta qis-migacha ushlab turiladi;
5)
jgut qo'l bilan cho'ziladi va 1-o'rov aylantirib o'ralgandan keyin, 2-si uning
o'rnini bosib tu-rishi lozim;
274
6)
jgutning to'g'ri qo'yil- ganini bilish yaradan qon oqi- shining to'xtashi,
tomir urishining g'oyib bo'Iishi, vena tomirlari - ning pasayishi, tyer i
sathining oqarishi bilan aniqlanadi;
7)
jgutni
qattiq tortib, uning qolgan qismi chirmoviq shakhda a'zoga qo'yilib,
ilmoqcha zanjirga ulab qo'yiladi;
8)
jgutga yoki bemor kiyimiga jgut qo'yilgan vaqt-soat va daqiqasi yozib
qo'yiladi:
9) jgut qo'yilgan tana qismi immoblizatsiya qilinadi yoki qo'l ostidagi
narsalar bilan yaxshilab belanadi, jgut ustidan bint o'ralmaydi,
u yaxshi
ko'rinib turishi lozim;
10) jgut qo'yilgan bemor 1-galda ko'chiriladi.
Nekrotik (o'lish) o'zgarishlar xavfi avj olmasligi uchun a'zolarni jgut
yordamida qonsizlantirish qisqartiriladi: yozda 0,5 -1,0 soat, qishda esa 1,0-
1,5 soat davom etadi. Shu boisdan shikastlanganlarni imqoniyat boricha
tezlik bilan shifoxonaga yuborish shart. Agar ko'chirish ko'rsatilgan vaqtdan
o`zaysa, u holda katta asosiy -magistral tomirni bosib turib, jgut yechiladi va
yangi joyga qo'yiladi.
Uyqu
artyer iyasi shikastlansa, jgut yostiqcha ustiga qo'yiladi. Bu paytda
qo'l bosh tomonga ag'darilib qo'yiladi. Jgut o'rnida dastro'molcha, ro'mol,
sharf, kamyer , bo'yintiriq, mato bo'lagidan foydalanilishi mumkin.
