275
kimsani ehtiyotlash, qulay holatda yotqizish, baqa holatida odamga taxtakach
qo'yilmaydi,
qolgan
paytlarda
ushlab
turuvchi
bog'lamni
qo'yish;
shikastlangan qo'lni ko'krak qafasiga bog'lash; boldir suyagi singanida uni
qalinroq o'rash (adyol bilan), tovoni va boldiriga bog'lab qo'yish. Bosh va
umurtqa
pog'onalari
shikastlanganda
jarohatlanganni
cxaqlanchasiua
yotqizish; bosh tomoniga sochiq qo'yib qimirlamaydigan qilib bog' lash,
bo'yin tagiga yumshoq yostiqsimon narsani to'shash.
Shikastlanganlarga turli
tashish usullaridan foydalanib dastlabki tibbiy yordam ko'rsatish.
4.
Elektr toki urganda:
tok ta'siridan xavfsiz joyga o'tqazish; tokni manbadan
o'chirish; tok o'tmaydigan jismlar (quruq yog'och, dastasi yog'ochli asboblar,
supurgi, shvabra,
belkurak, ketmon, xaskash va b.) bilan simni chetga olish;
shikastlangan odamni taxta, gilamcha, quruq rczina ustiga olib qo'yish; kerak
bo'lsa sun'iy nafas oldirish va yurakni uqalash.
277
Kuyishning og'irlik darajasi nafaqat uning chuqurligi
balki uni qamrab olgan
sathiga ham aytarli darajada bog'liq. Shunga ko'ra amalga oshiriladigan tibbiy
yordam muolajalari ham ma'Ium tartibda olib boriladi. Ayni maqsadga yer
ishish uchun kuyish sathini aniqlash niyatga monand bo'ladi. Buning uchun
kaft yoki «9 lar» qoidasidan foydalaniladi. Odatda shikastlanganlar kaftining
sathi butun tana yo`zasining 1% ini tashqi l qiladi. «9 lar» qoidasiga ko'ra
odam tanasining sathi uning butun tanasining yo`zasiga nisbatan 9% ni
tashqi
l qiladigan qismlarga ajratiladi. Masalan: bosh sathi 9% ni, tananin g oldingi
qismi 9x2=18% ni, tananing orqa qismi ham 18%. Son sathi 9% ni, boldir
oyoq bilan 9%ni, but orasi 1% ni tashqi l etadi (6-chizma).
Ko'pincha, kuygan tana qismlari sathini o'lchash chog'ida
har ikkala
usullardan bir vaqtda foydalaniladi.
