|
Hayot faoliyati xavfsizligining nazariy asoslari fаnining mаqsаdi vа vаzifаlаri bilan tanishish
|
| bet | 2/8 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 69,48 Kb. | | #254767 |
Bog'liq dARSLIK XAVFSIZLIK2. Hayot faoliyati xavfsizligining nazariy asoslari fаnining mаqsаdi vа vаzifаlаri bilan tanishish
Xavf - hayot faoliyati xavfsizligining markaziy tushunchasi bo‘lib, u hodisa, jarayon, obyekt, kuchli ta’sir etuvchi va boshqa omillarning inson sogiigiga, umriga qay darajada zarar keJtirishini anglatadi. Masalan, yong‘in, ishlab chiqarish avariyasi, epidemiologik holat, zaharli moddalarning tashqi muhitga tarqalishi, ishlab chiqarishda sanitar-gigiyenik ko’rsatkichlaming o‘zgarishi, tabiiy, texnogen ekologik favqulodda vaziyatlar va h.k.
Xavflarning xususiyatlarini xarakterlovchi belgilar soni turli xilda b o i is h i m um kin. B a’zi bir xavflarda bu k o ‘rsatkichlar k o ‘p sonda, ba’zi birlarida kichik sonda b o ia d i. Ya’ni har qanday xavflarni standart aniq ko‘rsatkichlar bilan va ularning aniq soni bilan xarakterlab b o ‘lmaydi.
B a’zi bir xavflarni xarakterlovchi belgilar 5 -6 ta sonda boisa, boshqalarida undan kam yoki ko‘p boiishi mumkin. Masalan: yer silkinishi xavfida 9 ta xarakterlovchi belgilarni keltiramiz:
tuproq zarrachalari tebranma harakatining ortishi;
hayvonot dunyosining bezovtalanishi ;
yer ostki suvlarining yerga yaqinlashishi;
yer ostki suvlari tarkibida radon moddasining ortishi;
yerda yoriqlaming paydo boiishi;
buloqlarning paydo boiishi;
atrof muhitga begona gazlarning tarqalishi;
tuproq zarrachalarining deformatsiyalanishi;
~ tuproq zarrachalari elektr qarshiligining o‘zgarishi va hokazo.
Yer ko‘chki xavfi umuman boshqa xarakterlovchi belgilar orqali aniqlanadi. Jumladan:
tuproq zarrachalari namlik darajasining ortishi;
tuproq zarrachalari mustahkamlik darajasining pasayishi;
qiya sathli joylarda yoriqlarning hosil bo‘lishi;
yo‘llarda uzilishlaming kuzatilishi;
daraxtlaming to ‘g ‘ri o‘smasligi;
uylar konstruksiyasining buziiishi;
uylaming devorlarida yoriqlarning yuzaga kelishi va boshqa ko‘rsatkichlar;
Har qanaqa xavf o‘zida inson hayot faloiyatini izdan chiqaruvchi energiyaga ega bo‘lib, kimyoviy yoki biologik faol komponentlami o ‘zida saqlaydi. Masalan: atir-upa sanoatida qcrllaniladigan erituvchilar: efir, spirt, xloroform va boshqalaming surunkali ta’sir etishi insonlarda allergik kasalliklar yuzaga kelishiga sabab boiadi.
Xavflaming turlari quyidagicha tasnif qilinadi:
Kelib chiqish tabiatiga koVra: tabiiy, texnogen, antropogenik va ekologik.
Ta’sir xususiyatiga ko‘ra: fizikaviy, kimyoviy, biologik, termik va psixofiziologik.
Olib keluvchi oqibatiga ko‘ra: toliqish, kasallanish, jarohatlanish,
halokat, yong‘in, nurlanish, kuyish va boshqalar.
Keltiruvchi zarariga ko‘ra: ijtimoiy, iqtisodiy, texnik, siyosiy.
Kelib chiqish sohasiga ko‘ra: turmushga, sportga, y o i transportiga, ishlab chiqarishga, urushga, tabiiy ofatga oid xavflar.
Insonga ta’sir qiiish darajasi ga qarab: faol (aktiv) va sust (passiv).
Ta’sir doirasiga ko‘ra: lokal, mahalliy, milliy, global.
Ta’sir etish tezligiga ko‘ra: tasodifiy, shiddatii, m o‘tadil va ravon.
Bulardan shunday xulosa chiqadiki, inson faoliyatining bironta turi yo'qki, u absolut xavfsiz amalga oshsa. Shuning uchun, har qanday xavf potensial xavfli hisoblanadi.
|
| |
