MA’RUZA 2. PLAZMATIK MEMBRANANING TUZILISHI
VA VAZIFALARI
1. Membranalaming vazifalari
2. Plazmatik membrana strukturasini o £rganilishini qisqacha
ta’rifi.
3. Membrananing kimyoviy tarkibi
4.
Membranaoqsillarining tuzilishi va vazifalari
5. . M embrana
lip id lari
1. M embranalam ing vazifalari1
Uy yoki aftomobilning tashqi devorlari qattiq va egilmas mate-
riallardan yasalgan. Tirik hujayrani tashqi chegarasi huddi shunday
mustahkam materiallardan tuzilgan deb kutish mumkin edi. Lekin,
hujayralar tashqi muxitdan yupqa va m o‘rt struktura bilan chega-
ralangan — bu 5-10 nm li plazmatik membranadir. Kitobning bir
varog‘ining qalinligi 5 000 hujayra membranasiga teng keladi. 1950
yillargacha yoru’lik mikroskopda plazmatik
membranani tuzilishini
organib boclmas edi. Uni tuzilishi faqat elektron mikroskopda aniq-
landi.
Ilk mikrosuratlar bo‘yicha Dj Robertson Dyuk Universitetidan
plazmatik membrane 3 qatlamli strukturada ya’ni tashqi va ichqi
qorong‘i, o ‘rta qatlami och ranga bo£yalishini aniqlagan (4.1 rasm).
4.1 (a) rasm 3 qatlamli
membrana. Eritratsit membranasi о \smiy metal bilan bo ‘yalgan strel-
1
Gerald Karp. Cell and Molecular Biology. USA, 2013, «Wiley». 85-88 p.
32
kalar membrananing ichki va tashqi tomonlarini ко ‘rsatadL
4.1(b) rasm defirinsatsiyaga uchragan muskul hujayrasini tashqi
tomoni. PM -plazmatik membrana va SR-sarkoplazmatik retikulum.
Membranalar - yadronikimi
yoki sitoplazmadanmi, o ‘simlik va
hayvon yoxud1 mikroorganizmlardan olinganmi hammasi bir xil ul-
trastrukturaga ega. Bu elektron mikrosuratlar ko£p baxs munozaralar-
ga sabab bo‘lgan. Hujayra membranasi bu - lipidli qatlam va oqsil-
lardan iborat (4.2 rasm).
4.2
rasm 0 ‘simlik hujayrasidagi membranalrning vazifalari. (1)
Gidrolaza kislotasi vokual membranasi atrofida (2) 0 0 2 fermentni
katalizatsiyalaydi. (3) Suv malekulasi
plazmatik membranadan tez
o ‘tadi va hujayrani ichida bosim ko‘tariladi. (4) Vadarod ioni hujayra
ni ichidan hujayralar aro bo‘shliqqa o ‘tishi. (5) Membrana informatsi-
yani o‘tkazishga misol (Transduksiya). (6) Plzmadesmalar misolida
hujayralararo kanalchalar. (7) Energetik misol ADFni ATF ga o ‘tishi
mitoxondriyani cihki membranasi bilan zich aloqada boTishligi.
