20
ulanadi va integrator kirishga
.
вых
U
kuchlanish beriladi.
t
2
momentdan
kondensator qayta zaryadlanishni boshlaydi va unda kuchlanish
t
3
momentgacha
chiziqli o’sib boradi, undan keyin jarayon qaytariladi.
Uchburchakli kuchlanish
amplitudasi trigger ulanish kuchlanishi bilan aniqlanadi va
2
1
1
/
R
R
U
chiq
ga teng.
Tebranish davri
2
1
/
4
R
RCR
T
.
Kutuvchi
multivibrator.
Kutuvchi
multivibrator
monostabil
impuls
generatorlar turkumiga kiradi va bitta uzoq davom etuvchi turg`un
va bitta
kvaziturg`un
muvozanat
holatlariga
ega.
Kutuvchi
multivibrator
yoki
birvibratorning eng oddiy sxemasi 4-rasmda keltirilgan. Sxemaning boshlang`ich
holatida
tranzistor T
1
+E
b
siljitish manbai yordamida berk holatda, tranzistor T
2
-
ochiq va to’yingan. Bunda S
1
kondensatori +E
k
- T
2
tranzistorning emitter o’tishi -
S
1
- R
k1
- (-E
k
) konturi bo’yicha zaryadlanishga imkoniyati bor. Impuls hosil qilish
uchun sxemani turg`un holatdan chiqarish kerak. SHu maqsad bilan T
1
tranzistor
bazasiga S
b
bo’luvchi kondensator orqali manfiy ishga tushuruvchi impuls beriladi.
Natijada ko’chkisimon jarayon rivojlanadi va u sxemani to’ntarilishiga olib keladi:
T
1
tranzistor ochiladi, T
2
- esa berkiladi.
Endi S
1
kondensatori (ochilgan T
1
tranzistori orqali) T
2
tranzistorning kirishiga ulangan bo’lib qoladi va uni berk
xolatda ushlab turadi. S
1
kondensatori +E
k
- T
1
- S
1
- R
b2
- (-E
k
) konturi bo’yicha
razryadlangani sari T
2
tranzistorining baza potentsiali
nolgacha kamayadi va u
ochiladi. SHu lahzadan yangi ko’chkisimon jarayon boshlanadi va uning natijasida
tranzistor T
1
berkiladi, tranzistor T
2
esa to’yinadi. S
1
kondensatori zaryadlanib
bo’lganidan keyin sxema boshlang`ich turg`un holatga qaytadi. T
2
tranzistorning
kollektor yuklamasida to’gri burchakli impuls shakllanadi.
Bu impulsning
davomiyligi t
u
T
2
tranzistorni berk xolati bilan aniqlanadi:
T
u
0.7 S
1
R
b2
(4)
Turg`un holatni ta`minlash uchun T
1
tranzistorni berkitish kerak, ya`ni
E
b
I
ko max
R
b1
(5)
R
б2
21
bo’lishi kerak. Bu erda I
ko max
- maksimal temperatura uchun kollektorning
issiqlik toki. Impulsni generatsiyalash vaqtida T
1
tranzistor to’yinishi kerak. Bunda
uning baza va kollektor toklari quyidagicha bo’ladi.
б
б
2
К
к
1
Т
б
R
Е
R
R
Е
I
va
1
к
к
1
Т
к
R
Е
I
(6)
Keltirilgan bog`lanishlarni inobatga olganda to’yinish sharti
S
I
I
бн
кт
(7)
Demak:
S
R
Е
R
R
Е
R
Е
1
б
б
2
к
к
1
к
к
(8)
bu erda
- tranzistorning baza tokini uzatish koeffitsenti.
S - tranzistorni
to’yinish koeffitsenti. Bundan:
2
к
1
к
к
1
б
к
1
б
1
к
к
R
R
E
R
SЕ
R
R
E
R
(9)
Sxemaning afzalliklari E
k
ta`minlash manbai kuchlanishini to’liqroq ishlatilishi
va kichik tiklanish vaqtidan iborat. Sxemaning kamchiligi qarama - qarshi qutbli
ikkita ta`minlash manba - E
k
va +E
b
larning zarurligi.
Hozirgi vaqtda kutuvchi
multivibrator sxemasini yaratish uchun asosan integral amaliy kuchaytirgichlar
qo’llaniladi.
