18
Multivibrator ikki kvazimuvozanat holatga ega: tranzistorlardan biri VT1 ochiq
bo’lsin (to’yinish holatida), VT2 tranzistor esa yopiq (uzilish holatida). Lekin, bu
holat kvazimuvozanat turg`un emas, shuning uchun yopiq VT2 tranzistor
bazasidagi manfiy potensial
S
1
kondensator
R
B
2
rezistor orqali
razriadlanishida
U
p
ta’minot manbai musbat potensialga intiladi. Takidlab o’tamizki,
S
2
kondensator
R
K
2
rezistor orqali zaryadsizlangan VT1 tranzistor ochilish mamentiga bog`langan
S
1
kondensatorning
R
B
2
rezistor orali zaryadsizlanishidan tezroq kechadi. VT1
tranzistor
ochiq holati
i
Bp
o’zgarmas tok bilan ta’minlanadi VT2 tranzistor baza
potensiali nolga yaqinlashgan momentida, kvazimuvozanat holat buziladi, VT2
yopiq tranzistor to’yinadi, ochiq VT1
yopiladi
va multivibrator yangi
kvazimuvozanat holatga o’tadi. CHiqishda deyarli to’g`riburchakli impulslar
u
chiq
shakillanadi,
2
/
и
t
T
N
da (3.1b-rasm). Hosil qilinayotgan impulslar
amplitudasi kuchlanish manbai
U
p
ga
teng yaqinlashgan, simmetrik multivibrator
tebranish davri
С
R
C
R
T
B
B
4
,
1
2
ln
2
(1)
Nosimmetrik multivibratorda (sxema rezestivli va sig`imli parametrlari teng
bo’lmaganda) impuls davomiyligi
t
i
va tanaffus
t
n
,
VT1 va VT2
tranzistorlarning
yopiq holatlarini turlicha davomiyligi tufayli bir hil emas. Multivibratorni
operatsion kuchaytirgich asosida yig`ish mumkin. OK da katta kuchaytirish
koeffitsenti tufayli (
K
u
= 10
5
-10
6
) chiqish kuchlanishi kirishga proporsional, juda
kichik kirish signallarida (mili- va mikrovolt birliklarda). Aytib o’tilganidek, katta
kirish
kuchlanishning
u
kir
signallarida ikki qiymatga ega bo’lishi mumkin
chiq
chiq
U
va
U
(2a-rasm)
Farq
u
kir
u
os
= 0 bo’lganda kirish kuchlanishi
u
kir
:
chiq
chiq
U
R
R
R
U
U
2
1
1
1
va
chiq
chiq
U
R
R
R
U
U
2
1
1
2
(2)
Bu erda
u
oc
teskari bog`lanish kuchlanishi;
)
/(
2
1
1
R
R
R
teskari bog`lanish
koeffitsenti (3.2b,v-rasm). Avtotebranuvchi multivibrator sxemasida
R
3
C
- zvenosi
19
orqali ikkinchi teskari bog`lanish hisobiga o’z operato’zini uyg`otish rejimi
vujudga keladi (2b-rasm).
t
1
momentda (2b-rasm)
u
chiq
kuchlanish
вых
вых
U
U
dan
ga
sakrab o’zgardi deb tasavvur qilamiz,
C
kondensator
R
3
rezistor orqali
chiq
U
ta’siri
ostida
R
3
rezistor orqali o’tayotgan
tok bilan qayta zaryadlanadi, kondensatordagi
u
C
kuchlanish eksponensial qonun bo’yicha
chiq
U
ga intilib o’zgarmoqda.
u
C
kuchlanish invertirlovchi kuchaytirgich
u
kir
kirish kuchlanishidir.
t
2
momentda u
U
2
qiymatga etganda, OK chiqish kuchlanishi
chiq
chiq
U
U
dan
ga sakrab o’zgaradi.
Kondensator
chiq
U
ga intilib qayta zaryadlanishni boshlaydi,
lekin
U
1
qiymatga etib
t
3
momentda u OK ni chiqish kuchlanishini
chiq
U
invertirlashga majbur qiladi.
Keyin jarayon qaytariladi. Ko’rilgan prinspga asoslangan generatorlar relaksatsion
generatorlar
deb
ataladi.
bunday
multivibrator
tebranish
davri
)
/
2
1
ln(
2
2
1
3
R
R
C
R
T
,
t
i
1
=
t
i
2
. Bunday ko’rinishli tebranishni
meandr
deb
ataladi.
