Minerallarni eleкtr usuli bilan saralashga tayyorlash
Har xil xossali mineral zarrachalarni bir-biridan ajralishlarini yaxshilash uchun ularni oldin changsizlantirish, o‘lchamlari bo‘yicha tasniflash va quritish ishlari bajariladi. Quritish jarayoni–materiallarini oquvchanligini oshiradi, changsizlantirish jarayoni zarrachalarni o‘z eleкtr xossasini tiкlaydi (zarracha sirtiga o‘tirib qolgan chang - uning eleкtr xossasini o‘zgartirishi mumкin). O‘lchamlari bir-biriga yaqin bo‘lgan zarrachalarni saralash ijobiy natija beradi, chunкi jarayonga og‘irliккuchi ham ta’sir qiladi. Matyeriallarni o‘lchamlari bo‘yicha jarayonga tayyorlashda «ajralish faкtori» tushunchasiga amal qilish кyeraк:
( 73)
bu yerda: r va - zarrachaning radiusi va zichligi.
va larning nisbatlari ( / ) oshgan sari saralanish yaxshilanib boradi.
Minyerallarning tabiiy eleкtr o‘tкazuvchanliкlarini farqini oshirish maqsadida qizdirish yoкi reagentlar bilan quyidagi ishlov berish ishlari bajarilishi mumкin:
- o‘tкazuvchanliкlar farqini oshirish uchun quritish (zarracha sirtidagi namliк uni eleкtr o‘tqazuvchan qilib qo‘yadi);
- hajmiy eleкtr o‘tqazuvchanliкlari quruq bo‘lgan holatda, bir-biriga yaqin bo‘lsa ularni namlab, sirt eleкtr o‘tкazuvchanliкlari farqini oshirish mumкin;
- matyeriallarni sirt-faol reagentlar bilan ishlov berish yo‘li bilan o‘tкazuvchanliк farqlarini oshirish.
Qizdirish jarayonida bir vaqtda zarrachalarning sirt va hajmiy eleкtr o‘tкazuvchanligi o‘zgaradi. Bu hodisa o‘tкazgichlarda - ozayadi, yarim o‘tкazgichlarda – oshadi.
Mavzu:Elektr separatorlar
Reja:
1.Minyerallarni eleкtr o‘tкazuvchanliкlari buyicha eleкtrsaralagichlari
2.Elektr separatorlarining tuzilishi
3. Elektr separatorlarining ishlash prinsipi
Minyerallarni eleкtr o‘tкazuvchanliкlari buyicha eleкtrsaralagichlari
Eleкtrostatiк saralagichlarda eleкtr o‘tкazuvchi zarrachalar baraban eleкtroddan zaryad olib, undan qochadi. Dieleкtriкlar esa o‘z og‘irliк кuchlari hisobiga traeкtoriyasini o‘zgartirmasdan, barabanga yopishib pastga tushadi. To‘siкlarni moslab, zarrachalarni ajratadi olish mumкin (40- rasm, a ).
Tojli saralagichlarda o‘tкazgichlar tojli eleкtrodda zaryadlanib, baraban eleкtroda zaryadsizlanadi va undan qochadi. Dieleкtriкlar esa qoldiq zaryad hisobiga baraban eleкtrodga yopishib olib, u bilan birga aylanadi. YArim o‘tкazgichlar esa dieleкtriкlar bilan o‘tкazgichlar orasida to‘planadilar. (40-rasm, b).
40- rasm. Baraban saralagichlarning sxemalari:
a) eleкtrostatiк; b) tojli; v) tojli - eleкtrostatiк saralagichlar; 1- bunкyer; 2- baraban; 3 – eleкtrod; 4 – eleкtrod; 5- barabanni tozalash cho‘tкasi.
Tojli-eleкtrostatiк saralagichlarda zaryadlanish- zaryadsizlanish jarayonida o‘ziga tortuvchi eleкtrod xam qatnashadi. Tojli eleкtroda zaryadlangan o‘tкazgich zarracha baraban eleкtroda zaryadsizlanib undan qochadi va qo‘shimcha manfiy zaryadlangan eleкtrod tortiladi. Bu traeкtoriyasini кengaytirishga olib кeladi.
Elektr separatorlarining tuzilishi
Rudali va noruda foydali qazilmalarni boyitishda elektr separatsiyaning
quyidagi usullari keng tarqalgan:
elektrostatik separatsiya– elektrostatik maydonda amalga oshiriladi.
tojli separatsiya–tojli razryadli elektrsizlashtirish maydonida amalga
oshiriladi (zarrachalar ionlashish orqali zaryadlanadi).
tojli–elektrostatik separatsiya–tojli elektrostatik maydonda amalga
oshiriladi.
Kamdan–kam ќollarda dielektrik separatsiya ishlatiladi.
Elektr separatsiyasi usullarining bunday tasnifiga asosan elektr
separatorlarini quyidagi asosiy guruќlarga bo‘lish mumkin.
elektrostatik (barabanli, kamerali, pog‘onali, plastinkasimon),
tojli va tojli–elektrostatik (barabanli, kamerali);
triboadgezion;
dielektrik;
Ќar qanday elektr spearatorining tuzilishi zarrachani zaryadlovchi moslama
va mineral zarrachaning ajralishi sodir bo‘luvchi separatsiya zonasi bilan
aniqlanadi.
Zaryadlovchi moslama va separatsiya zonasi aloќida va birlashgan ќolda
tayyorlanishi mumkin. Elektr separatorlarining ajralmas qismi–yuqori kuchlanish
manbai.
Mineral zarrachalarni elektr–o‘tkazuvchanlikka qarab boyitish uchun o‘ n
oltita parallel plastinkasimon elektrodlardan tuzilgan plastinkasimon pog‘onali
separator ishlatiladi.
Dastlabki maќsulot elektrodlar orasida yuqoridan pastga ќarakatlanib, o‘n
oltita elektr maydoni ta’siriga uchraydi. Tok o‘tkazuvchi zarrachalar tekis
elektroddan uziladi va teskari elektrodning jalyuzlari orqali o‘tib, qabul qiluvchi
idishga tushirib olinadi. Tok o‘tkazmaydigan zarrachalar separatorning ќamma
kaskadlaridan o‘tib qabul qiluvchi idishga tushadi.
Bu jarayon plastinkalarning qiyalik burchagini, ular orasidagi masofani va
beriladigan kuchlanganlikni o‘zgartirib boshqariladi.
Amaliyotda barabanli tojli va tojli–elektrostatik separatorlar eng ko‘p
ishlatiladi.
Qutichada podshipniklarda metal baraban–cho‘ktiruvchi elektrod 3 aylanadi.
Undan ma’lum masofada aloќida quti 5 da barabanni ќosil qiluvchiga parallel
ќolda bir nechta ingichka o‘tkazuvchilar–tojlantiruvchi elektrodlar 4 tortilgan.
Barabanning ustida yuklovchi voronka 2, ostida esa boyitish maќsulotlarini qabul
qilish uchun bir nechta bo‘limlardan iborat qabul qiluvchi bunker 6 o‘rnatilgan.
Barabanni yopishib qolgan zarrachalardan tozalash uchun aylanuvchi cho‘tka 1
ko‘zda tutilgan. Tojli elektrsizlanish ќosil qilish uchun tojlantiruvchi elektrodlarga
yuqori kuchlanish beriladi. Cho‘ktiruvchi elektrod erga ulanadi.
Barabanli tojli elektr separatorining sxemasi
Aylanuvchi baraban orqali material bunkerdan elektrodlar orasidagi
maydonga beriladi. Baraban yuzasida mineral zarrachalar ionlar oqimidan zaryad
oladilar. Tok o‘tkazmaydigan zarrachalar barabanda zaryadini o‘zgartirmaydi,
uning yuzasida ushlanib qoladi va bunkerning III bo‘limiga to‘kiladi. O‘tkazuvchi
zarrachalar zaryadini tez o‘zgartiradi va baraban yuzasidan ќar xil zaryadlangan
zarracha sifatida itariladi va I bo‘limga tushadi. Yarim o‘tkazuvchi zarrachalar esa
II bo‘limga bo‘shatiladi.
Sanoatda ishlatiladigan elektr separatori bir nechta barabanda n tashkil topib,
ularda asosiy separatsiya va maќsulotlardan birini tozalash sodir bo‘ladi.
Elektr separatsiya asosan kamyob metallar rudalari (qalay, volfram, titan–
tsirkoniy, tantal–niobiy) ning kontsentratlari sifatini me’yorga etkazish,
shuningdek, keramik maќsulotlarni, shishali qumlarni, fosforit, slyuda, olmos va
ќ.k. larni boyitishda qo‘llanadi.
Mavzu: Magnit usulida boyitishning nazariy asoslari
Reja:
1. Magnit usulida boyitishning nazariy asoslari
2.Magnit maydoni va uning xossalari
2. Minerallarning magnit xossalari va ularning tasnifi
Magnit usulida boyitishning nazariy asoslari
Magnit usulida boyitishning mohiyati shundan iboratki, Ruda zarrachalariga
magnit va mexanik kuchlar bilan ta’sir kilinganda, xar xil magnit xossasiga ega
bo‘lgan zarrachalar har xil xarakatlanish traektoriyalariga ega bo‘ladi.
O‘zlarining traektoriyalari bo‘ylab xaraktlanib, magnit va nomagnit
zarrachalar magnit maydonidan alohida mahsulotlar holida chiqib, bu maxsulotlar
bir-biridan faqat magnit xossasi bilangina emas, balki uzining moddiy tarkibi bilan
xam farq qiladi.
Magnit usuladi boyitish qora va rangli metallar rudalarini boyitishda,
magnitli og‘irlashtirgichlarni regeneratsiyalashda, turli xil materiallardan temirni
yo‘qotishda qo‘llaniladi.
Ruda zarrachalarini magnit xossalariga qarab ajratish sodir bo‘ladigan
mashinalar magnit separatorlari deb ataladi.
Separatorning ishchi zonasi deb ataluvchi zonasida magnitli ajratish olib
borish uchun kuchlanganligi har xil nuqtalarda har xil bo‘lgan magnit maydoni
xosil qilish kerak.
Bunday magnit maydoni bir jinsli bo‘lmagan maydon deyiladi.
Magnit usulida boyitish uchun faqat magnitli zarrachaga ta’sir qiluvchi
magnit kuchlarini xosil qiluvchi bir jinsli bo‘lmagan magnit maydoni ishlatiladi.
Undan tashqari magnit maydoni etarli darajadagi kuchlanganlikka ega bo‘lishi
kerak. Ruda zarrachalarining magnitlanish kobiliyatiga qarab ularning ajralishi
kuchli va kuchsiz magnit maydonlarida olib boriladi.
Magnit maydoni va uning xossalari
Magnit maydoni materiyaning maxsus shakli bo‘lib, fazoda ma’lum turdagi
kuch tarzida namoyon bo‘ladi va bu kuchlar o‘zlarining magnitlangan jismlarga
ko‘rsatiladigan ta’siri bilan bir-biridan farq qiladi.
Bu kuchlarning magnitlangan jismlarga ta’siri bu jismlarda tez
xarakatlanuvchi ichki molekulyar elektr zaryadlarining mavjudligi bilan
tushuntiriladi.
Magnit maydoni kuch chiziqlari holida ifodalanib, ularning umumiy soni
magnit oqimi F deb ataladi. Magnit oqimining o‘lchov birligi SI sistemasida veber
(Vb).
102
Magnit maydonining asosiy xarakteristikasi - magnit induktsiyasi V
hisoblanib, u son jihatdan 1 sm2 yuzani kesib o‘tuvchi kuch chiziqlari soniga teng.
Magnit induktsiyasining o‘lchov birligi tesla (Tl).
Magnit maydonidagi magnitlangan jismning xarakteristikasi sifatida magnit
momenti ishlatiladi, u son jihatdan 1 Tl induktsiyali magnit maydonida, jism
tomonidan xis qilingan (seziladigan) mexanik momentga teng.
Magnitlanganlik - magnit maydonining yana bir muxim xossasi, o‘lchov
birligi A/m. Magnit maydoni kuchlanganlik bilan xarakaterlanadi. Musbat magnit
massasi birligiga berilgan nuqtada ta’sir qiluvchi kuch magnit maydonining
kuchlanganligi deyiladi.
Magnitlanish intensivligining magnit maydoni kuchlanganligiga nisbati
jismning xajmiy magnitlanishga moyilligi deyiladi.
Agar xajmiy magnitlanishga moyillikni massa birligiga nisbatini olsak, u
solishtirma magnitlanishga moyillik deyiladi.
Solishtirma magnitlanishga moyillik minerallarning magnit xossalarini
xarakterlaydi. U minerallarning tashqi maydon ta’sirida o‘zining magnit
momentini o‘zgartira olish qobiliyatini ko‘rsatadi.
Bir jansli bulmagan magnit maydoni maydon gardishini, ya’ni fazoda
kuchlanganlik tezligining uzgarishi bilan xarakterlanadi.
Maydon gradientini shu nuktadagi kuchlanganlikka ko‘paytmasi magnit
kuchi deyiladi.
Maydonning istalgan nuqtasidagi kuchlanganligi kattalik va yo‘nalish
bo‘yicha bir xil bo‘lgan magnit maydonlari bir jinsli magnit maydoni deyiladi.
8.3.Minerallarning magnit xossalari va ularning klassifikatsiyasi.
Hamma jismlar o‘zining magnit xossalariga qarab diamagnit, paramagnit va
ferromagnit minerallarga bo‘linadi.
Diamagnit minerallar manfiy magnitlanishga moyilikka ega va bir jinsli
bo‘lmagan magnit maydonidan itariladi. (mis, alyuminiy, vismut, surma).
Paramagnit minerallar odatdagi sharoitda musbat magnitlanishga moyillikka
ega va kuchli tashqi magnit maydoni ta’sirida ular magnitlanadi va magnit
maydoniga tortiladi.
Ferromagnit moddalarning magnitlanishga moyilligi paramagnitlarnikiga
nisbatan ancha katta va ularni magnitlash uchun nisbatan kuchsiz magnit maydoni
talab qilinadi. (temir, nikel, kobalt). FeO , FeS.
Boyitishda mineral zarrachalar solishtirma magnitlanishga moyillikning
kattaligiga qarab klassifikatsiyalanadi va u bo‘yicha hamma minerallar 3 ta
guruxga bo‘linadi.
1. Kuchli magnitli minerallar, ular X>300 10-3m3/kg ga teng magnitlanishga
moyillikka ega. Bu minerallarga magnetit, maggemit, pirrotin va boshqalar kiradi,
ular ferromagnit minerallar hisoblanib, ularni ajratish uchun magnit maydonining
kuchlanganligi kichik (70-120k A/m) separator ishlatiladi.
2. Kuchsiz magnitli minerallarning magnitlanishga moyilligi X=10 10-360010-3m3/kg orasida. Minerallarning bu guruxi paramagnit minerallarga mansub bo‘lib, ularga hamma marganetsli minerallar, temir oksidlari, titan, volfram va boshqa minerallar kiradi. Bu minerallarning magnit fraktsiyasiga ajratish uchun separatorlarning magnit maydonining kuchlanganligi 480-1600 kN/m atrofida
bo‘lishi kerak.
3. Nomagnit minerallar, ularga X<10 10-3m3/kg dan kichik paramagnit
minerallar va hamma diamagnit minerallar kiradi. Minerallarning bu guruxi magnit
fraktsiyaga hatto kuchli maydonli separatorlarda ham ajralmaydi.
8.4. Magnit separatorlarining klassifikatsiyasi
Magnit separatorlari bir-biridan magnit sistemasining tuzilishi, magnit
maydoni ta’sir etuvchi zona, ajralish mahsulotlarini qabul qiluvchi vannaning
tuzilishi, magnit fraktsiyani ishchi zona bo‘ylab harakatlantiruvchi ishchi
organining tuzilishi bilan farq qiladi.
Magnit maydonining kuchlanganligi va kuchiga qarab, separatorlar ikki
guruhga bo‘linadi:
1. Kuchlanganligi 80-120 kA/m bo‘lgan kuchsiz magnit maydonli
separatorlar. Bu separatorlar kuchli magnitli minerallarni ajratishga mo‘ljallangan.
Bunday maydonlarni hosil qilish uchun ochiq magnitli sistema ishlatilib, ularda
maydonning har xil jinsliligi turli ishorali bir nechta qutblarni almashtirib, galmagal ulab hosil qilinadi.
Bu guruhdagi separatorlar magnetitli rudalarni boyitishda va og‘ir
suyuqliklarda boyitishda, ferromagnitli suspenziyani regeneratsiyalashda
ishlatiladi.
2. Magnit maydonining kuchlanganligi 800-1600 kA/m bo‘lgan kuchli
magnit maydoniga ega separatorlar. Ular ruda tarkibidagi kuchsiz magnitli
minerallarni ajratishga mo‘ljallangan. Bunday kuchli magnit maydonini faqat yopiq magnitli sistemani qo‘llab hosil qilish mumkin.
|
