167
VII bob. Ish va energiya. Energiyaning
saqlanish qonuni
Har qanday mexanizmning foydali ish koeffitsiyentini foiz hisobida ifo
dalash mumkin.
Agar foydali ishni A
f
, sarflangan to‘liq ishni
A
t
bilan bel-
gilasak, u holda FIK formulasi quyidagicha yoziladi:
η =
A
f
A
t
. 100 %.
FIK birdan yoki 100 % dan katta bo‘la olmaydi.
Mashina va dvigatellarda
ishqalanish kuchlarining ishi tufayli to‘liq energiyaning bir qismi isrof bo‘ladi
va shu sababli FIK har doim birdan kichik bo‘ladi.
Masala yechish namunasi
Ko‘tarma kranga quvvati 10 kW bo‘lgan dvigatel o‘rnatilgan.
Kran mas-
sasi 5000 kg bo‘lgan yukni 3 minut ichida 24 m balandlikka ko‘ta radi.
Kranning FIKni toping.
g = 10 m/s
2
deb oling.
Berilgan:
Formulasi:
Yechilishi:
N
t
= 10 kW=10 000 W;
A
t
=
N
t
t;
A
t
= (10 000·180) J = 1 800 000 J.
m =5000 kg;
h = 27 m;
A
f
=
mgh;
A
f
= (5000·10·27) J = 1 350 000 J.
t = 3 min = 180 s;
g = 10 m/s
2
.
Topish kerak:
η = ?
Javob:
η = 75 %.
