MASHQLARNING JAVOBLARI
2-mashq. 2. υ = 1,5 m/s. 3. υ = 5 m/s. 4. υ = 80 km/soat. 3-mashq. 1.
s = 60 m. 2. s = 30 km. 3. t = 10 min. 4. t = 0,5 soat. 4-mashq. 1. υ
o‘rt
= 0,5
m/s. 2. υ
o‘rt
= 90 km/soat. 3. υ = 1,5 m/s. 4. Soat 7
40
da. 5-mashq. 1. a
= 2,5 m/s
2
. 2. t
= 30 s. 3. a
1
= 0,5 m/s
2
; a
2
= –1,0 m/s
2
. 4. a = 0,5 m/s
2
.
5. t
= 50 s. 6-mashq. 1. υ = 12 m/s. 2. υ = 15 m/s. 3. υ = 24 km/soat;
υ
o‘rt
= 42 km/soat. 4. υ
0
= 5 m/s. 7-mashq. 1. s = 15 m. 2. s = 1,4 km.
8-mashq. 1. υ= 60 m/s; h = 180 m. 2. t = 4 s; h = 80 m. 3. υ = 45 m/s; h =
45 m . 9-mashq. 1. υ = 5 m/s; h = 30 m. 2. h = 90 m; t = 6 s. 3. υ = ˗10
m/s; h = 75 m. 4. υ = 60 m/s. 5. h = 45 m; υ
0
= 30 m/s. 10-mashq. 1. υ
1
=
0,5 m/s; υ
2
= 1 m/s; υ
3
= 1,5 m/s; ω = 10 rad/s. 2. υ = 10 m/s. 3. υ = 0,05
mm/s; ∆ φ = 1 rad; ω ≈ 0,0017 rad/s. 5. υ ≈ 21 sm/s; ω ≈ 0,00105 rad/s.
11-mashq. 1. υ ≈ 0,21 m/s; ω ≈ 0,21 rad/s. 2. T ≈ 0,19 s; ν ≈
≈ 5,3 1/s; ω ≈ 33,3 rad/s. 3. υ
≈ 465 m/s; ω ≈ 7,3 · 10
–5
rad/s.
12-mashq. 1. a = 100 m/s
2
. 2. a ≈ 1786 m/s
2
. 3. a ≈ 1875 m/s
2
. 4. r = 57,6
sm. 5. T = 0,05 s; υ = 18,84 m/s; ω = 125,6 rad/s ; a ≈ 2366 m/s
2
. 14-mashq.
3. a = 2 m/s
2
; m = 40 kg. 4. F = 20 N. 15-mashq. 1. υ = 7,85 m/s; F ≈ 4,9
N. 2. A. υ = 7,85 m/s; F ≈ 9,8 N. B. υ = 15,7 m/s; F ≈ 9,8 N. D. υ = 3,925
m/s; F ≈ 1,2 N. 16-mashq. 1. k = 80 N/m. 2. ∆ l = 2 sm. 3. F
t
= 40 N. 4. ∆ l =
1 sm. 5. k = 4· 10
5
N/m. 6. k
2
= 500 N/m. 17-mashq. 1. F ≈ 2 · 10
20
N. 2. F
≈ 1,7 · 10
-7
N. 3. F = 8,17 · 10
–8
N. 18-mashq. 1. F = F
o‘g
= 2 kN. 3. m = 2 t.
19-mashq. 1. P = 0,5 N. 2. P = 0,8 N. 3. P = F
el
= 2 N. 20-mashq. 1. P = 6
N. 3. a = 3 m/s
2
. 21-mashq. 1. h = 45 m; s = 4 m. 2. t = 5 s; h = 125 m. 3. υ
I
/
υ
a
= 355,5; υ
I
/υ
s
= 31,6. 22-mashq. 1. F = 3,84 ·10
-6
N. 2. F = 0,67 N. 3. F =
3,5 ·10
-22
N. 4. F = P = 1000 kN. 5. m = 10 t. 6. F = 9,8 N; 7. P = 666 N. 8. P
= 657 N. 9. 4716 km. 23-mashq. 1. F
13
= 20 N. 2. F = 12 N. 3. F
i(d)
= 0,06 N.
4. F
i(d)
= 3,6 N. 24-mashq. 1. i
1
= 20 N · s; i
2
= 1 N · s. 2. i = 10 N · s. 3. ∆p =
–0,3 N · s. 25-mashq. 1. m = 30 t. 2. υ
ǀ
= 4,5 m/s. 3. υ
ǀǀ
= 4,5 m/s. 26-mashq.
1. A = 2 kJ. 2. A = 630 J. 3. A
1
= 72 kJ; A
2
= 96 kJ; A
3
= 120 kJ; A
um
= 283 kJ
4. F = 120 kN. 5. a) manfiy; b) musbat. 6. A = 12,25 J. 27-mashq. 1. E
p
=
80 J. 2. E
p1
= 100 J; E
p2
= 240 J; A = –140 J. 3. A = 9,6 kJ. 28-mashq. 1. E
k
=
= 12,5 J; 2. A = 240 kJ; 3. A = 10 kJ; 4. A = 80 kJ. 5. m
= 1349 kg. 29-mashq. 1. E
k
= 5 J; E
p
= 40 J. E
max
= 45 J.
2. E
p2
= 18 kJ; E
k2
= 0; m = 300 kg. 3. E
p
= 90 J. 4. h = 40 m. 30-mashq. 1. N
= 100 W.
2. N
= 24 W. 3. N
= 1 kW. 4. F = 7,2 kN. 31-mashq. 1 . η
= 40%. 2. t =
= 1 min 40 s. 3. F = 5040 N. 4. η
= 20%.
172
QO‘SHIMCHA MASHQLARNING
JAVOBLARI
II bob. 1. υ = 5 m/s; υ = 18 km/soat. 2. S = 60 km. 3. t = 12 min. 4.
a) 25 m/s; b) 15 m/s. 5. l
1
= 270 m; l
2
= 360 m. 6. t
oq.q
= 2 t
oq.b
. 7. υ
o‘rt
=
= 72 km/soat. 8. t
2
= 20 s. 9. S
2
= 72 sm. 10. S = 38,75 m. 11. S = 40 m;
υ = 90 m/s. 12. S = 25 m. 13. t = 8 s. 14. υ = 55m/s. 15. h = 720m;
υ = 120m/s. 16. υ
o‘rt
= 45 km/soat;
III bob. 1. v = 0,6 1/s; T = 1,67 s; υ = 1,88 m/s; ω = 3,76 rad/s. 2.
T = 0,05 s; v = 20 1/s; ω = 125,6 rad/s. 3. v = 4,2·10
-7
1/s; υ = 1 km/s.
4. v = 3,2·10
-8
1/s; υ = 30 km/s. 5. v =1,2·10
-5
1/s; a = 0,034 m/s
2
. 6.
v = 2,65 1/s. 7. a = 0,225 m/s
2
. 8. a = 1570 m/s
2
. 9. υ
2
/υ
1
= 1/20. 10. 4
marta;
IV bob. 1. F = 20 N. 2. F = 0,1 N. 3. m = 20 t. 4. F = 0,8 N. 5.
a = 0,5 m/s
2
. 6. a = 3 m/s
2
. 7. a) 2 m/s; b) 3 m/s. 8. F = 1,6 kN. 9.
υ = 2 m/s. 10. a = 1,5 m/s
2
. 11. a = 1,5 m/s
2
. 12. F = 800 N. 13. F =
= 4 N; a = 40 m/s
2
. 14. F
2
= 4F
1
; a
2
= 4a
1
. 15. m = 250 g. 16. F = 1 N.
17. m = 200 kg; a = 12,5 m/s
2
. 18. k = 20 N/m. 19. k = 125 N/m. 20.
m = 300 g. 21. ∆l = 6 sm. 22. k
2
= 160 N/m. 23. ∆x = 14 sm.
V bob. 3. F = 6,67·10
-3
N. 5. M
g
= 2·10
30
kg. 6. P = 3,58 kN. 7.
P = 118 N. 8. h = 20 m. 10. F
ishq
= 20 N; μ = 0,04. 13. R = 40 m;
VI bob. 4. I
1
= 1 N·s; I
2
= 40 N·s. 5. p
1
= 0,3 kg·m/s; p
2
= 1,5 kg·m/s;
p
3
= 1,2 kg·m/s. 6. p = 0,5 kg·m/s. 7. p
1
= 30000 kg·m/s; p
2
= 40000
kg·m/s; p
1
׀
= 12000 kg·m/s; p
2
׀
= 18000 kg·m/s. 8. ∆p = ˗0,24 kg·m/s. 9.
υ = 1,8 m/s. 10. υ = 3 m/s. 12. x = 1 m. 13. ∆p = ˗0,03 N/s.
VII bob. 1. A = 300 J. 2. E
p
= 32 J. 3. A
2
= 17 kJ. 4. E
k
= 1800 J;
E
p
= 0 J. 5. A = 3600 J. 6. A = 246 kJ. 7. A = 10 J. 8. υ = 10m/s;
m = 1 kg. 9. A = 600 J. 10. E
k
= 200 J; E
p
= 100 J. 11. h = 10 m. 12.
A = 200 J. 13. N = 100 W. 14. η = 40 %;
173
MUNDARIJA
Kirish................................................................................................................ 3
KINEMATIKA ASOSLARI
I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma‘lumotlar
1-§. Jismlarning ҳаракатi .................................................................................. 8
2-§. Fаzо ва vаqt ............................................................................................. 11
3-§. Kinematikaning asosiy tushunchalari ...................................................... 14
4-§. Skalyar va vektor kattaliklar hamda ular ustida amallar ......................... 18
II bob. To‘g‘ri chiziqli harakat
5-§. To‘g‘ri chiziqli tekis harakat haqida tushuncha ....................................... 26
6-§. To‘g‘ri chiziqli tekis harakat tezligi ......................................................... 28
7-§. To‘g‘ri chiziqli tekis harakatning grafik tasviri ....................................... 32
8-§. Notekis harakatda tezlik .......................................................................... 34
9-§. Tekis o‘zgaruvchan harakatda tezlanish .................................................. 37
10-§. Tekis o‘zgaruvchan harakat tezligi ........................................................ 40
11-§. Tekis o‘zgaruvchan harakatda bosib o‘tilgan yo‘l ................................. 44
12-§. Tekis tezlanuvchan harakatlanayotgan jism tezlanishini
aniqlash (1-laboratoriya ishi) ................................................................. 47
13-§. Jismlarning erkin tushishi ...................................................................... 48
14-§. Yuqoriga tik otilgan jismning harakati .................................................. 50
III bob. Tekis aylanma harakat
15-§. Jismning tekis aylanma harakati ............................................................ 56
16-§. Aylanma harakatni tavsiflaydigan kattaliklar orasidagi munosabatlar .. 59
17-§. Markazga intilma tezlanish .................................................................... 62
DINAMIKA ASOSLARI
IV bob. Harakat qonunlari
18-§. Jismlarning o‘zaro ta‘siri. Kuch ............................................................ 69
19-§. Nyutonning birinchi qonuni — inersiya qonuni .................................... 72
20-§. Jism massasi .......................................................................................... 76
21-§. Nyutonning ikkinchi qonuni .................................................................. 78
22-§. Nyutonning uchinchi qonuni ................................................................. 82
23-§. Harakat qonunlarining aylanma harakatga tatbiqi ................................. 86
24-§. Elastiklik kuchi ...................................................................................... 88
25-§. Prujina bikirligini aniqlash (2-laboratoriya ishi) ................................... 93
V bob. Tashqi kuchlar ta’sirida jismlarning harakati
26-§. Butun olam tortishish qonuni ................................................................ 97
27-§. Og‘irlik kuchi ...................................................................................... 100
28-§. Jismning og‘irligi ................................................................................. 102
174
29-§. Yuklama va vaznsizlik ......................................................................... 105
30-§. Yerning tortish kuchi ta’sirida jismlarning harakati ............................. 108
31-§. Yerning sun’iy yo‘ldoshlari ................................................................. 112
32-§. Ishqalanish kuchi. Tinchlikdagi ishqalanish ...................................... 115
33-§. Sirpanish ishqalanish. Dumalash ishqalanish ...................................... 118
34-§. Sirpanish ishqalanish koeffitsiyentini aniqlash (3-laboratoriya ishi) .. 122
35-§. Tabiatda va texnikada ishqalanish ....................................................... 123
SAQLANISH QONUNLARI
VI bob. Impulsning saqlanish qonuni
36-§. Impuls .................................................................................................. 130
37-§. Impulsning saqlanish qonuni ............................................................... 135
38-§. Reaktiv harakat .................................................................................... 140
VII bob. Ish va energiya. Energiyaning saqlanish qonuni
39-§. Mexanik ish ......................................................................................... 147
40-§. Jismni ko‘tarishda va shu masofaga gorizontal ko‘chirishda bajarilgan
ishini hisoblash (4-laboratoriya ishi) ................................................... 151
41-§. Potensial energiya ................................................................................ 152
42-§. Kinetik energiya ................................................................................... 155
43-§. Mexanik energiyaning saqlanish qonuni ............................................. 157
44-§. Jism kinetik energiyasining uning tezligi va massasiga bog‘liqligini
aniqlash (5-laboratoriya ishi) ........................................................................ 162
45-§. Quvvat .................................................................................................. 163
46-§. Tabiatda energiyaning saqlanishi. Foydali ish koeffitsiyenti................ 166
Ilova. Laboratoriya ishlarida o‘lchash xatoliklarini hisoblash.........................170
Mashqlarning javoblari ................................................................................. 171
Qo‘shimcha mashqlarning javoblari...............................................................172
O‘quv nashri
HABIBULLAYEV PO‘LAT QIRG‘IZBOYEVICH
BOYDEDAYEV AHMADJON
BAHROMOV AKBAR DALABOYEVICH
BURXONOV SATTOR OSIMOVICH
F I Z I K A
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
7-sinfi uchun darslik
(O‘zbek tilida)
Qayta ishlangan va to‘ldirilgan to‘rtinchi nashri
«O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»
Davlat ilmiy nashriyoti
Toshkent–2017
Muharrir A. Zulfiqorov
Badiiy rassom A. Yoqubjonov
Sahifalovchi dizayner J. Badalov
Musahhih L. Hasanova
2017-yil 03.07 da bosishga ruxsat etildi. Bichimi 70x100 1/16.
«Times New Roman» garniturasi, kegl 12,5. Ofset bosma. Shartli bosma
tabog‘i 14,19. Nashr tabog‘i 12,00. Adadi 441 433. 4789-sonli buyurtma.
«O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti.
100011, Toshkent sh., Navoiy ko‘chasi, 30.
«Sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bomaxonasida bosildi.
100000, Toshkent shahri, Buyuk Turon ko‘chasi, 41.
Habibullayev, Po‘lat Qirg‘izboyevich.
Fizika: umumiy o‘rta ta’lim maktablari 7-sinfi uchun darslik/ P.Q.Ha-
bibullayev, A.Boydedayev, A.D.Bahromov.–Qayta ishlangan uchinchi
nashr. — T.: «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti,
2017. — 176 b.
KBK 22.3ya72
Darslik ijaraga berilib, o‘quv yili yakunida qaytarib
olinganda yuqoridagi jadval sinf rahbari tomonidan quyidagi
baholash mezonlariga asosan to‘ldiriladi:
Yangi
Darslikning birinchi marotaba foydalanishga berilgandagi holati
Yaxshi
Muqova butun, darslikning asosiy qismidan ajralmagan. Barcha varaqlari
mavjud, yirtilmagan, ko‘chmagan, betlarda yozuv va chiziqlar yo‘q.
Muqova ezilgan, birmuncha chizilib, chetlari yedirilgan, darslikning
asosiy qismidan ajralish holati bor, foydalanuvchi tomonidan qoniqarli
ta’mirlangan. Ko‘chgan varaqlari qayta ta’mirlangan, ayrim betlarga
chizilgan.
Muqovaga chizilgan, yirtilgan, asosiy qismidan ajralgan yoki butunlay
yo‘q, qoniqarsiz ta’mirlangan. Betlari yirtilgan, varaqlari yetishmaydi,
chizib, bo‘yab tashlangan. Darslikni tiklab bo‘lmaydi.
Ijaraga berilgan darslik holatini ko‘rsatuvchi jadval
№
1
2
3
4
5
6
O‘quvchining ismi
va familiyasi
O‘quv
yili
Darslikning
olingandagi
holati
Sinf
rahbarining
imzosi
Darslikning
topshirilgandagi
holati
Sinf
rahbarining
imzosi
Qoniqarsiz
Qoniqarli
O‘quv nashri
HABIBULLAYEV PO‘LAT QIRG‘IZBOYEVICH
BOYDEDAYEV AHMADJON
BAHROMOV AKBAR DALABOYEVICH
BURXONOV SATTOR OSIMOVICH
F I Z I K A
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
7-sinfi uchun darslik
(O‘zbek tilida)
Qayta ishlangan va to‘ldirilgan to‘rtinchi nashri
«O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi»
Davlat ilmiy nashriyoti
Toshkent–2017
Muharrir A. Zulfiqorov
Badiiy rassom A. Yoqubjonov
Sahifalovchi dizayner J. Badalov
Musahhih L. Hasanova
2017-yil 03.07 da bosishga ruxsat etildi. Bichimi 70x100 1/16.
«Times New Roman» garniturasi, kegl 12,5. Ofset bosma. Shartli bosma
tabog‘i 14,19. Nashr tabog‘i 12,00. Adadi 53 889. 4789-А sonli buyurtma.
«O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti.
100011, Toshkent sh., Navoiy ko‘chasi, 30.
«Sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bomaxonasida bosildi.
100000, Toshkent shahri, Buyuk Turon ko‘chasi, 41.
Habibullayev, Po‘lat Qirg‘izboyevich.
Fizika: umumiy o‘rta ta’lim maktablari 7-sinfi uchun darslik/ P.Q.Ha-
bibullayev, A.Boydedayev, A.D.Bahromov.–Qayta ishlangan uchinchi
nashr. — T.: «O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti,
2017. — 176 b.
KBK 22.3ya72
|
