ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
32
RISKNI BARATARAF ETISHDA B2B BIZNES MODELINI QO‘LLASH
MEXANIZMLARI
O‘qtuvchisi:
Ortiqov Ulug‘bek Akrombek o‘g‘li,
Talabasi:
O‘sarov Javohir Bahodir o‘g‘li
1
Talabasi:
Nasimova Yulduz Bahriddin qizi
2
Toshkent moliya instituti
https://doi.org/10.5281/zenodo.7905657
Annotatsiya
: Raqamli iqtisodiyotning kirib kelishi bozor tizimlarida o‘zgarishlarni
shakllantirgani kabi biznes muhitidagi munosabatlarning shakllariga ham o‘z ta’sirini
ko‘rsatdi. Biznes ishtirokchilari
hisoblangan davlat, ishbilarmonlar, aholi, korxona va
tashkilotlar, iste’molchilar o‘rtasidagi munosabatlar elektron formatda oson yechim topdi. Har
bir ishtirokchilarning o‘zaro hatti xarakatlari elektron platforma
orqali aniq algoritmlarga
tayanib biznes modelining munosabatalrini ta’minlab beradi. Maqolada B2B biznes modelini
ishlash tartibi va riskni kamaytirishdagi mexanizmlari ochib beriladi.
Tayanch so‘z va iboralar:
B2B, S2V, S2S, B2G, B2A, S2G, S2A, G2C, A2C, biznes modellar,
elektron platforma, biznes jarayonlar,
raqamli iqtisodiyot,elektron savdo maydonlari,
elektron omborlar.
Kirish
Biznes jarayonlarini muvofiqlashtirish uchun tizimli asosga ega bo‘lgan shablon modellardan
foydalanish zamonaviy iqtisodiyotning ajralmas qismiga aylandi. Biznes modellar bo‘yicha
tushunchalar o‘rganilsa, biznesni ijrosi yuzasidan shakllantirilgan biznes strukturalari biznes
modellari sifatida tushuniladi. Xususan, biznesda muvaffaqiyatga erishgan va maqsadli bozor
liderlari hisoblangan kompaniyalarning biznes modellari turli darajadagi tadbirkorlar
o‘rtasida juda tez ommalashib bormoqda.
Natijada, iqtisodiyotga yangi biznes modellari
tezkorlik bilan kirib kelmoqda. Oxirgi o‘n yillikda shakllangan biznes modellariraqamli
texnologiyalar asosiga qurilgan B2B kabi platformalarga asoslanadi.
Biznes model - foyda olishga yo‘naltirilgan, uning real shaklidan
farq qiladigan tadbirkorlik
faoliyatining mavhumlashtirilgan tavsifini beruvchi tahliliy vosita hisoblanadi. Biznes model
kengroq ma’noda olganda, biznesni yuritishning aniq shablonlarga asoslangan tizimiy
vositalari to‘plami hisoblanadi. U o‘z ichiga ta’minot tizimidan boshlab, mahsulotni sotgandan
keyingi xizmatlarning shakllarini ham oladi. Umumiy qaraganda,
kompaniyalar tomonidan
qo‘llaniladigan biznes modellari bir xil mantiqqa ega va shaklan bir-biriga zid bo‘lmagan
tizimlardan iborat konsepsiyani aks ettiradi. Lekin, muayyan tadbirkorlik muhitidagi tizim
osti harakatlar, brending, bozorni egallash uchun maqsadlarning qo‘yilishi, ish yuritish tizimi
va administrativ tuzilmalararo bog‘lanishlar biznes modellarini bir-biridan ajratib turadi. Bir
xil platformada biznes modeli arxitekturasini shakllantirgan va xatto bir xil faoliyat olib
boradigan ikkita korxonalarning biznes modellari falsafasida
xilmaxilliklarni uchratish
mumkin. Natija, bu korxonalarning bozordagi raqobatbardoshlik pozitsiyasi orqali aniqlanadi.
Amazon va Alibaba korporatsiyalari deyarli bir xil faoliyat olib borgani bilan ularning
bozordagi pozitsiyasini turlichaligi biznes modellari o‘xshash bo‘lgani bilan inson va boshqa
omillar tufayli farqlanishi ko‘rsatib beradi.
Raqamli platformalarning muomalaga kiribi kelishi biznes modellarining yana bir yangi
shakliga yo‘l ochdi. Bular B2B, B2C, G2B kabi modellar hisoblanib, biznes ishtirokchilarining
o‘zaro munosabatlarini tartibga solishda qo‘llaniladi.
