YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
35
KORXONALARDA MEHNATNI TASHKIL ETISH
Rahmatov Shohjahon Jahongirbek o’g’li
Andijon mashinasozlik inistituti iqtisodiyot 4-kurs
Azamov. S.
AndMI dost. I . F. D
https://doi.org/10.5281/zenodo.10692344
Annotatsiya:
Bu maqola korxonalarda mehnat tashkil etishni o‘rganishga bag‘ishlangan.
Ushbu maqolada mehnat tashkil etishning asosiy tushunchalari, amaliyot usullari, shuningdek,
korxonalarning o‘z faoliyati bo‘yicha muhim tadbirlar keltirib o‘tiladi.
Mehnat tashkil etish
jarayonining muhim ahamiyati va uning korxonalarda qanday amalga oshirilishi haqida
tushunchalar ta'kidlanadi. Maqola, korxonalarning qanday qilib xodimlarni ilg‘or qilish,
ularning motivatsiyasini oshirish va yuqori ish faolligini ta'minlashda mehnat tashkil etishning
rolini ko‘rsatadi. Maqolada empirik tadqiqotlar, ilmiy tahlillar va korxona boshqaruvchilaridan
olingan ma'lumotlar asosida yozilgan.
Kalit so’zlar:
Mehnat tashkil etish, korxonalar, xodimlar, faollik, Ishchi motivatsiyasi, ish tizimi,
boshqaruv, rejim, qadam, tadbirlar, muhimlik, ko'nikma, aniqlovchilik, natijalar, analiz
Asosiy qism:
Mehnatni tashkil qilish; korxonalarda o’zgaruvchan bo’lib, doimo takomillashib
turadi. Korxonalarda mehnatni tashkil qilishni takomillashuviga va uning o’zgarishiga
quyidagilar asos bo’ladi:
-
birinchidan, mehnatni tashkil qilish bo’yicha ichki imkoniyatlar, ularni aniqlash,
izlash va
tahlil qilish uchun ma’lumotlar;
- ikkinchidan, boshqa korxonalarda o’zini ko’rsata olgan yangi yaratilayotgan tashkiliy
yangiliklar, mehnatni tashkil qilish bo’yicha
ilm-fanning yutuqlari;
- uchinchidan, har qanday yangi texnika va texnologiya o’z navbatida o’ziga mos keladigan
mehnatni tashkil etishni talab etadi, shu sababli yangi texnikani o’zlashtirish bo’yicha mehnatni
tashkil qilish tadbirlarini ishlab chiqish
masalalarini
yo’lga qo’yish va ishlab chiqarishga tatbiq etish. Mehnatni tashkil qilish masalalari betartib va
tasodifiy bo’lmasligi uchun korxonalarda uni bir tizimga solish, tadbirlarni ishlab chiqishni
rejalashtirish va ularni o’z vaqtida ishlab chiqarishni joriy etishni tashkil etish kerak.
Korxonalarda mehnatni ilmiy tashkil qilish ishlari bir qancha ishlab chiqarish bo’g’inlarini bir
maqsadga yo’naltirilgan va o’zaro bog’langan faoliyatini amalga oshirishini ko’zda tutadi.
Bunday bo’g’inlardan - chiziqli muntazam boshqarish bo’g’ini bo’lib, u har bo’g’indagi
rahbarlardan tashkil topadi. Ular mehnatni oqilona tashkil qilish tadbirlarini o’zlari
boshqarayotgan bo’g’inda joriy etish bo’yicha bevosita javobgar shaxs yoki ma’suldirlar. Bunda
brigadada - brigadir, bo’limda - bo’lim boshlig’i, sexda sexning boshlig’i, korxonada esa korxona
rahbari. Muntazam rahbarlar mehnatni ilmiy tashkil qilish
masalalari bilan bevosita
shug’ullanmasalar, ijobiy natijaga erisha olmaydilar. Shuning uchun ham korxona rahbari
mehnatni ilmiy tashkil qilish bo’yicha ish rejasini tasdiqlaydi, uning
boshqarilishini tashkil
etadi, bevosita nazoratni amalga oshiradi, reja bajarmayotganlar uchun kerakli choralarni
ko’radi.
Boshqaruvdagi ikkinchi bo’g’in - bu korxonada rahbarlarga yordam
berish uchun vazifaviy
maxsus bo’limlarni tashkil etilishi bo’lib, ular boshqarish tizimida vazifaviy bo’g’inni ifoda
etadilar. Yirik korxonalarda bunday bo’g’inni mehnat va ish haqini boshqarish bo’limi, o’rta
quvvatli korxonalarda mehnat va ish haqi bo’limi, kichik korxonalarda esa rejalashtirish va
