|
SamDU ilmiy axborotnomasiBog'liq maqola samduSamDU ilmiy axborotnomasi
Geografiya
2023-YIL, 1-SON
90
jinoyatchilikning salmog’i yuqoriligicha qolmoqda. Bunday holat, tabiiyki, ijobiy emas unga qarshi
choralar ko’rish kerak. Jinoyatchilikni oldini olish va unga qarshi kurashishni amalga oshirishda
hududning geografik o’rni, demografik va geoekologik holati, iqtisodiyot tarmoqlari, ularning
rivojlanganligi, hududiy tarkibini e’tiborga olmoqlik maqsadga muvofiq bo’ladi. Binobarin,
jinoyatchilikning hududlar bo’yicha holati va unga ta’sir etuvchi omillarni chuqur tahlil etmasdan turib
hududlarda jinoyatchilikka qarshi profilaktik tadbirlar tashkil etish maqbul bo’lmaydi. Mazkur
masalalarni o’rganishda sotsial geografiyaning yosh tarmoqlaridan bo’lgan jinoyatchilik
geografiyasining ahamiyati yildan yilga oshib bormoqda. Xususan hududlarni geokriminogen
vaziyatidan kelib chiqib zonalarga ajratish masalalari soha mutaxasislari tomonidan e’tibor
kuchaygan.
Mavzuga oid adabiyotlarning sharhi. Geokriminogen vaziyat tushunchasining muomilada
keng qoʻllanilishi, vujudga kelishi va tarixi uncha boy emas. 1994-yilda dastlab, K.T.Rostov
"geokriminogen vaziyat mintaqadagi jinoyatchilik holati, uni belgilovchi ijtimoiy-geografik omillar
majmuasi bilan bogʻliq holda baholanadi" degan fikrni ta’kidlab, ushbu tushunchasini muomilaga
kiritish zarurligini asoslab berdi [1,25-b].
D.V.Fedorenko [2] geokriminogen vaziyat faqat ijtimoiy geografik omillar majmuasi bilan
baholashni oʻzi yetarli emas, ijtimoiy-iqtisodiy va geodemografik vaziyatini ham inobatga olishni
takidlaydi.
A.Soliyev,
E.Raxmatov
(1999)
fikricha
esa
geokriminogen
vaziyat
jinoyatchilik
geografiyasining asosiy tushunchasi boʻlib, uning shakllanishida bir qator shart-sharoit va omillar
majmui yotadi. Oʻz navbatida ushbu sharoitlar jinoyatchilikning turi va tarkibiga tasir oʻtkazib oʻziga
xos vaziyatni hosil qiladi [3,118 -b].
A.A.Qayumov (2006) tadqiqotlarida “geokriminogen vaziyat jinoyatchilik geografiyasining
muhim bir qismi sifatida turli hududlarda jinoyatchilik holati hamda jinoyatlarga taʼsir etuvchi shart-
sharoit va omillar, kriminogen vaziyatning hududiy xususiyatlarini oʻrganadi” degan fikrga kelgan.
Fikrimizcha, geokriminogen vaziyat jinoyatchilik tarkibi, hududiy farqlari va ularni
shakllanishida omillarning hududiy jihatlarini oʻzida aks ettiradi. Kriminogen vaziyat geokriminogen
vaziyat tushunchasidan farqli ravishda u jinoyatchilikka taʼsir etuvchi omillar sifatida faqat huquqni
muxofaza qiluvchi organlarning holati, intensivligi, jinoyatchilikka taʼsirini ifodalaydi, asosan
ijtimoiy-huquqiy tomonlariga etibor beradi.
|
| |
