|
Ishlab chiqarishda sanoat tarmoq tuzilmasi
|
| bet | 4/17 | | Sana | 26.06.2023 | | Hajmi | 0.72 Mb. | | #75794 |
Bog'liq 5.Industrial iqtisodiyot fani bo’yicha Lecture 2, 54057 Мавзулар матниIshlab chiqarishda sanoat tarmoq tuzilmasi.
Sanoat tarmog’ining samaradorlik ko’rsatkichi mezoni va mohiyati.
Samaradorlikning mohiyati, mezoni va ko‘rsatkichlarini aholi iste’mol tovarlari
ishlab chiqaruvchi korxonalar misolida ko‘rib chiqamiz.
Sanoat korxonalarining maqsadi ikki tomonlama xarakterga ega bo‘lib, bir
tomondan, aholining iste’mol tovarlariga bo‘lgan talabini to‘laroq qondirish bo‘lsa,
ikkinchi tomondan optimal miqdorda foyda olish yoki optimal rentabellikka
erishishdir.
Ushbu ko‘rsatkichlarni maksimallashtirish korxona samaradorligining mezoni
bo‘lib hisoblanadi.
Xorijiy davlatlar tajribasidan shunday xulosa qilish mumkin: bosh maqsad eng
yuqori iqtisodiy natijaga erishish, ya’ni maksimal foyda olish. Ushbu maqsadga
erishish vositasi sifatida aholini iste’mol tovarlarga talabini to‘laroq qondirish
hisoblanadi. Ushbu maqsad va unga erishish vositasi o‘rtasida sabab va oqibat
aloqalari yotadi. Sabab o‘zaro ta’sir bo‘lsa, oqibat – bu o‘zaro ta’sir natijasidir.
Bunday holatdan kelib chiqsak sabab aholining iste’mol tovarlariga bo‘lgan talabini
qondirish bo‘lsa, natija maksimal (yoki optimal) foyda olish bo‘lib hisoblanadi.
Shunday qilib, yuqori foyda olishni ta’minlovchi sabab sifatida aholining
iste’mol tovarlariga bo‘lgan talabini qondirish hisoblanadi.
Yuqorida keltirilgan nazariy xulosalardan kelib chiqsak, savdo sohasi, korxonasi
samaradorligining o‘lchov birligi sifatida ko‘rsatkichlar tizimidan foydalanish zarur
ekanligini asoslamoqda.
Sanoat ishlab chiqarish samaradorligini oshirish yo’hari.
Ishlab chiqarishning natijasi ijtimoiy samaradorlik orqali ham ifodalanadi.
Korxonaning ijtimoiy samaradorligi mezoni iste’molchilarni ehtiyojlarini qondirilish
darajasi bilan belgilanadi. Ijtimoiy samaradorlikning ko‘rsatkichlari aholining
daromadlar miqdori, ish bilan bandligi, salomatligini saqlash, mehnat malakasini
yuksaltirish, madaniy va ma’naviy ehtiyojlarini qondirish, bo‘sh vaqtlari kabilarni
aniqlash bilan belgilanadi.
Ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligi - murakkab kategoriyadir. Unda
ishlab chiqarish natijalariga hamda, xarajatlariga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar
mujassamlangandir. Unda ishlab chiqarish natijalarining o‘sishi, mahsulot sifatining
yaxshilanishi hamda mahsulot assortimenti tuzilishining ijtimoiy ehtiyojlar tuzilishiga
to‘g‘ri kelishida o‘zining aksini topadi.
Ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligi o‘sishining tarkibiy qismlari
quyidagilardan iborat:
* Mahsulot sifati va tarkibining yaxshilanishi;
* Jonli mehnat unumdorligining o‘sishi;
* Material sarfining kamayishi;
* Fond samarasining oshishi.
Samaradorlik - bu, foydalilik, natijalilikdir. Ma’lumki, qandaydir natija olish
uchun mehnat qilish, ishlash, mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat ko‘rsatish va
ma’lum miqdorda xarajat qilish kerak.
Samaradorlikni aniqlash uchun natijani shu natijaga erishishga sarflangan
xarajatlar yoki resurslar bilan taqqoslash kerak. Demak, samaradorlik ishlab chiqarish
faoliyati natijalari bilan ularga erishish uchun sarflangan mehnat, moddiy va
moliyaviy resurslarning o‘zaro nisbatidir.
|
| |
