Ma'ruza № 4
Windows turkumidagi amaliyot tizimlari
Reja:
1.
Dasturiy va foydalanuvchi interfeys
2.
Operasion tizimlarning tasniflanishi
3.
DOS oilasidagi operasion tizimlar
4.
OS/2 oilasidagi operasion tizimlar
5.
Windows oilasidagi operasion tizimlar
6.
Operasion tizimlar rivojlanishining an'analari
Insoniyat
turmush
tarzining
rivojlanishi
yangi-yangi
kashfiyotlarning
yaratilishiga sabab bo’lmoqda. Inson yangilik yaratish jarayonid har xil to’siqlarga
duch keladi va shu tusiqlardan yengib o’tish mobaynida yana yangi ixtirolar vujudga
kelaveradi. Lekin, xayot tajribalaridan ma'lumki, ko’pincha yangi kashfiyot ma'lum bir
muammoni hal qilish jarayonida vujudga keladi. Biz
suzsiz kompyuterning XX asr
ning buyuk kashfiyotlaridan biri desak yanglishmaymiz. Davr talabiga ko’ra bugunga
kelib kompyuter texnologiyasi juda rivojlanib ketdi. Ma'lumotlarni boshqarish,
ayniqsa, hozirgi kunda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ma'lumotlarni boshqarish
tizimlariga bo’lgan talab kun sayin ortib bormoqda. Katta xajmdagi ma'lumotlar bazasi
va axborotlar ustida ishlashga to’g’ri kelyapti. Jamiyat taraqqiyotida yuz berayotgan
jadal o’zgarishlar uning bir qismi bo’lgan informatika sohasiga ham uz ta'sirini
ko’rsatmoqda. Bu ta'sir shunchalik kuchliki, axborot texnologiyalarida bo’layotgan
o’zgarishlar yillar ichida emas, balki oylar ichida o’zgarib va boyib bormoqda.
Axborot texnologiyalarida juda katta yutuq va o’zgarishlar amalga oshdi.
Yangi
axborot texnologiyalarining yoki kompyuter texnologiyalarining paydo bo’lishi bu
sohadagi xizmat qilish uslubini tubdan o’zgartirdi. Tasavvur qilib ko’ring, yaqin-
yaqinlargacha biror masalani kompyuterda yechish uchun algoritmlarni, dasturlash
tillaridan birini, dasturni kompyuter xotirasiga kiritishni, uning xatolariyu natijani
tahlil qilishni talab qilar edi. Bu ishni faqat mutaxassislargina amalga oshirar edilar.
Ammo bu soxada mutaxassis bo’lmagan foydalanuvchilar
sonining kundan-kunga
ko’payishi jamiyat oldida ma'lum qiyinchiliklarni tug’dirdi.
Windowsni yoki bu asosida qurilgan informasion texnologiyani yana ham
tushunib olish uchun quyidagiga e'tiboringizni qaratmoqchimisiz. Supermarketda
barcha ta'minot masalasini uning direktori hal qilsa, servisda ham xuddi shu hol ruy
beradi. Yangi axborot texnologiyasining direktori Windowsdir. Agar sizga matn
muharriri kerak bo’lsa, Windows sizni u bilan ta'minlaydi,
siz hisob - kitob
qilmoqchimisiz, marhamat, Windows sizga elektron jadvalni taklif etadi. Ayniqsa, bu
tizimda, Inernet, elektron pochta (E-mail) kabi imkoniyatlarining mavjudligi,
WIndowsning roli beqiyosligidan dalolat beradi. Bu sistemaning tarkibida xizmat
qilishning yuzlab turlari mavjudki, ularni o’rganish va foydalanish jamiyatning har bir
a'zsoi, ayniqsa, talabalar uchun juda muhimdir.
Operasion tizim (OT)-bu EHM zahiralarini boshqarish amaliy dasturlarni
chaqirish va ularning tashqi qurilmalar, boshqa qurilmalar bilan o’zaro aloqasini
amalga
oshiruvchi, shuningdek, foydalanuvchining kompyuter bilan muloqotii
ta'minlovchi dasturiy vositalar yig’indisidir.
EHMning istalgan komponentlar va ularga beriladigan imkoniyatlar: markaziy
prosessor, tezkor yoki tashki xotira, tashki qurilmalar, dasturlar
va boshqalar qurilma
bo’lib xizmat qiladi. OT foydalanuvchiga hisoblash tizimi bilan qulay muloqot qilish
usulini (interfeys) taqdim etadi.
Interfeys bunda dasturiy va foydalaniladigan bo’lishi mumkin. Dasturiy
interfeys - hisoblash tizimi doirasida qurilma va dasturlar o’zaro ta'sirni ta'minlovchi
vositalar yigindisidir.
Foydalanuvchi interfeys - foydalanuvchining dasturiy yoki EHM bilan o’zaro
ta'sirdagi dasturiy va apparat vositalaridir. O’z navbatida foydalanuvchining interfeys
buyruqli yoki ob'ektli - yunaltirilgan bo’lishi mumkin.
Buyruqli interfeys kompyuter zahiralarini boshqarish bo’yicha harakatlarni
bajarishda foydalanuvchi tomonidan buyruqlarni klaviaturadan kirishni ko’zda tutadi.
Ob'ektli-yunaltirilgan interfeys-fayllar katologlar (papkalar), diskovodlar, dasturlar,
hujjatlar va boshqalarni taqdim etuvchi ob'ektlar ustidan operasiyalarni amalga oshirish
vositalarida hisoblash tizimlari zahiralarni boshqarishdir. Ko’pgina operasion tizimlar
xatolarni tuzatish va yangi imkoniyatlarni kiritish yyonalishida modifikasiyalashadi va
takomillashadi.
Vorislikni saqlash maqsadlarida operasion tizimning yangi modifikasiyasi qayta
nomlanmaydi, balki versiyalar (taxmin) nomini oladi.OT versiyalar 6.00, 2.1, 3, 5 va
hokazolar ko’rinishida "o’nli kasr"ni anglatadi. Bunda raqamning nuqtagacha oshib
borishi esa -uncha ahamiyatsiz o’zgarishlarni, nuqtadan keyin turuvchi raqamni oshib
borishi esa-uncha ahamiyatsiz o’zgarishlarni aks ettiradi. Versiyani tartib raqami
qancha ortiq bo’lsa, sistema shuncha ko’p imkoniyatlarga ega bo’ladi.
