Innovatsiyalar vazirligi jizzax davlat pedagogika universiteti

6
I BOB. BOSHLANG'ICH SINF O'QUVCHILARINING MATEMATIKA
FANIGA BO'LGAN QIZIQISHINI OSHIRISHDA
KO'RGAZMALILIKNING AHAMIYATI
1.1. Ko’rgazmali qurollar bilan ishlashning ahamiyati.
Ko'rgazmalilikning turli xil manbalaridan foydalanish o'quvchilarni
faollashtiradi, ularning diqqatini oshiradi va rivojlantiradi, o'quv materialini
mustahkam o'zlashtirishni ta'minlaydi va vaqtni tejash imkonini beradi. Tabiiy
fanlarga qaraganda matematikadan ko'rgazmalilik va ko'rgazma manbai tubdan
farq qiladi. Tabiat fanlarida narsalarning aynan o'zini ko'rsatish imkoni bo'lsa
matematikada esa abstrakt xarakterga ega, bo'layotgan hodisaning o'zini aynan
ko'rsata olish imkoni kam. Matematikada ko'rgazmalilik a) ko'rsatilayotgan
obyektlar to'plamining elemenlari sifatida qaraladi, ular ustida ba'zi amallar
bajarish mumkin.
Masalan, o'quvchi savatdagi olma, daraxtdagi qushlar haqida
to'xtalmaydi, balki ularning soni va sonli munosabatini aniqlaydi; b) u yoki bu
narsa haqida gap yuritilganda uning shaklini yoki narsaning miqdori sonli
xarakterini tekshirish mumkin. Narsalarning sonli munosabatini o'z holicha va
shakllarini ko'rishda ko'pincha hodisaning aynan o'zidan foydalanib bo'lmaydi.
Shuning uchun o'qituvchiga turli xildagi ko'rgazmalilik, 1 - navbatda modellar,
chizma, sxemalar yordam beradi. Matematika o'qitishning turli xil bosqichlarida
va uning turli xil bo'limlarida ko'rgazmalilikda bir xilda foydalanish kerak emas.
Ko’rsatmali qo’llanmalar ko’rsatmalilikning quyidagi har xil turlari bilan
foydalaniladi.
• 1. Tabiiy ko’rsatmalilik o’quvchilarni mavjud ob`yektlar, o’simliklar,
hayvonlar, minerallar va hakozalar bilan tanishtirishni taqoza etadi;
• 2. Hajmli ko’rsatmalilik – mavjud olamning hajmi ask etishidir. Bu esa
fotosurat, rasm, diafilm va diapozitivlardan iboratdir;

7
• 3. Ovozli ko’rsatmalilik – tovush obrazlarini ifodalash uchun ovozli
vositalardan foydalanish. Gramplastinkalar, magnitafon yozuvlarini eshitish,
ovozli kino;
• 4. Simvolik va grafik ko’rsatmalilik – xaritalar, rejalar, sxemalar,
chizmalar va diagrammalar. Ular mavjud voqyelikni shartli umumlashgan
simvolik ko’rinishda aks ettirishi sababli fikrlashni rivojlantiradi. • Maktabda
birinchi sinfdan tortib, barcha sinflarda ko’rsatmalilikning ana shu turlaridan
foydalaniladi, lekin tabiyki yoshini hisobga olib, ularga bevosita kuzatishlarini
topshirish kerak.
Ko'rgazmali qurollar va texnik vositalar boshlang'ich sinflarda dars
samaradorligini oshirishda yana quyidagi muhim aspektlarni taqdim etadi:
6. Boshqaruv va takrorlash: Ko'rgazmali qurollar va texnik vositalar,
o'quvchilar uchun mavzularni boshqarishni va takrorlashni osonlashtiradi.
Misollar, elektronik boshqaruv paneli yoki darsliklar, o'quvchilarga boshqa
masallarga o'tishni, oldingi mavzularni takrorlashni va mustaqil o'rganishni
yordam beradi.
7. O'quvning interaktivligi: Ko'rgazmali qurollar va texnik vositalar,
o'quvchi va o'qituvchi orasidagi interaktivlikni oshiradi. Misollar, interaktiv
taqsimotlar, darsliklar, maslahat beruvchi dasturlar va chatlar o'quvchilarni
o'qituvchi bilan o'rtasidagi bog'lanishni mustahkamlashga yordam beradi.
8. Real hayot bilan bog'lanish: Ko'rgazmali qurollar va texnik vositalar,
matematika bilimini real hayot bilan bog'lab o'rganishga imkon beradi. Misollar,
hayotiy misollar, xaritalar, ma'lumotlar tahlili, istiqbol va moliya bilan bog'liq
masalalar, o'quvchilarga matematikani amaliyotda qo'llashni o'rgatishga yordam
beradi.
9. Individual o'rganish: Ko'rgazmali qurollar va texnik vositalar,
o'quvchilar uchun individual o'rganishni mustahkamlashga yordam beradi.
Misollar, bireysel o'quv dasturlari, o'quvchilarning davomatini, hisobotlarini va

8
amaliyotlarini kuzatishga imkon beruvchi elektronik platformalar,
o'quvchilarning o'zlarining o'zlashtirish darajasini oshirishga imkon beradi.
Ko'rgazmali qurollar va texnik vositalar boshlang'ich sinflarda dars
samaradorligini oshirish uchun katta imkoniyatlarni taqdim etadi. Bu vositalar
o'quvchilarning motivatsiyasini oshirish, o'quvchilarning akti-ve qatnashishini
va o'zlashtirishini kuchaytirish, matematika bilimini vizual va interaktiv shaklda
o'rganishga o'zlashtirish olib keladi. Shuningdek, ko'rgazmali qurollar va texnik
vositalar o'quvchilar bilan o'qituvchi o'rtasidagi interaktivlik va bog'lanishni
kuchaytiradi, ularning o'quv jarayonida muvaff aqiyatli bo'lishiga imkon beradi.
Ko’rsatmalilik ayniqsa o’quvchilar o’rganiladigan u yoki bu narsalar
to’g’risida muayyan tasavvurga ega bo’lmagan paytda juda zarurdir. Ammo
shuni ham unitmaslik lozimki, ko’rsatmali qo’llanmalarni namoyish etishga
tayyorlanmaslik yoki ularni noto’g’ri tanlash faqat zarar keltiradi.

Ko’rgazmali o’qitish - bu o’quvchilarning tegishli kuzatishlariga
taynlanadigan o’qitishdir, biroq ko’rgazmali o’qitishni faqat ko’rsatma
qo’llanmalardan foydalanib o’qitish deb tushuntirish kerak emas. Ko’rgazmali
qurollar boshlang’ich sinflarda dars berishda juda muhim rol o’ynaydi.
Darslarning qiziqarli, mazmunli bo’lishini ta’minlaydi .

Matematika darslarida ko’rgazmalilik prinsipini amalga oshirishda bir
tomondan o’quvchilarning idrok etishlariga, ikkinchi tomondan ularning
tasavvurlariga tayaniladi. Birinchi holda ko’rsatma qurollar zarur. Ikkinchi
holda ko’rsatmali qo’llanmalarsiz ish olib borish mumkin, bu holda bolalarning
tajribalarini, ilgari to’plagan tasavvurlarini aktivlashtirish kerak.

9

Download 434,19 Kb.