x 10 -4 . 2. Zaharlanishdan - 2 x

Download 0,51 Mb. Pdf ko'rish
bet	4/8
Sana	21.11.2023
Hajmi	0,51 Mb.
	#102871

1 2 3 4 5 6 7 8

Bog'liq
1-amaliy mashg ulot fanining asosiy tushunchalari mohiyati; xavf B.Zaripov

Tavakkalning yol qoysa boladigan fikr yuritish usuli

x
10
-4
.
2. Zaharlanishdan - 2
x
10
-5
.
3. YOng’indan kuyish - 4
x
10
-5
.
4. Elektr tokidan - 6
x
10
-5
.
5. YAshindan - 5
x
10
-7
.
6. Ishlab chiqarish vositalarining nosozligidan - 1
x
10
-5
.
7. Umumiy «Т» - 6
x
10
-4
.
8. Boshqalar - 4
x
10
-5
.
Tavakkalni tasniflash. «Т» ni baholashda uni «foyda» bilan solishtirish ya'ni, odam
hayotini saqlab qolish uchun pul birligi kirgizilishi taklif qilindi. Ko'p olimlar bunga
norozilik bildirishdi, chunki odam hayotining bahosi yo'q. Lekin, odam hayotini saqlab
qolish uchun qancha mablag’ sarf qilish kerak deganda bunday baho kerakdir. Xorijda
o'tkazilgan tadqiqotlarga ko'ra, odam hayoti AKSH da 650 mingdan 7 million dollargacha
baholanar ekan.
Tavakkalni aniqlash qancha taxminiy bo'lishiga qaramay, uni aniqlashning quyidagi
to'rt yo 'li mavjud:
1. Muhandislik yo'li statistikaga, takrorlanishlami hisoblashga, xavfsizlikning taxminiy
tahliliga, «xavflar daraxti» qurishga asoslanadi.
2. Modellash yo'li (andozalash) odamga, guruhga, kasbga ta'sir qiluvchi omillar modelini
qurishga asoslangan va h.k. Bu yo'l bilan hisoblashga ma'lumotlar topish ancha qiyin.
3. ekspert (tekshirish) yo'li ma'lumotlarni ekspertlardan (mutaxassislardan) so'rab yig’ishga
asoslangan.
4. Ijtimoiy yo'l odamlardan so'rab surishtirib, aniq xulosa chiqarishga asoslangan.
Bu yo'llar «Т» ni har xil nuqtai nazardan tavsiflaydi, shuning uchun hammasi birga
qo'llaniladi.
Tavakkalning yo'l qo'ysa bo'ladigan fikr yuritish usuli xavfsizlik texnikasi, mutlaq
xavfsizlikni yaratib berishga asoslangan. Ammo bunday holatni (ya'ni, T=0) yaratib berish
amalda mumkin emas. SHuning uchun, yo'l qo'ysa bo'ladigan (YQB) «Т» ning fikr yuritish
usuli qabul qilinadi. «Т» o'z ishiga texnik, ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy jarayonlarni oladi.
«Т» da ayrim murosalarga borishga to'g’ri keladi.
Texnik tizimning xavfsizligini ko'tarish uchun iqtisodiy imkoniyatlarning cheksiz
emasligi ma'lum. Agar xavfsizlikka qancha ko'p xarajat qilinsa, ijtimoiy sohalarga shuncha
kam xarajat qilishga to'g’ri keladi. Tavakkalning YQB mintaqasi shunday minimal
chegaraki, unda ijtimoy va texnik mablag’lar ma'lum mutanosiblikka ega (2.1.-rasm).
Tavakkalni tanlashda uni hisobga olish kerak va jamiyat shu bilan qanoatlanishga majbur.
Jahonning ayrim mamlakatlarida, masalan, Gollandiyada tavakkalning YQB qiymati
qonuniy asosda belgilangan. O'lim hodisalarining maksimal YQB darajasi bir yilda 10
6
deb
olingan. Odatda, tavakkalning YQB mintaqasi 10
-8
bo'lsa, bu juda kichik qiymat
hisoblanadi.

1.-rasm. Tavakkalning yo'l qo'ysa bo'ladigan mintaqasi aniqlash sxemasi.
Tavakkalning YQB mintaqasi tushunchalari bizda hali qabul qilinmagan va to'liq
amalga oshirilmagan. Bunday tashqari ayrim mutaxassislar bunga tanqidiy nazar bilan
qaraydilar. Ularning fikricha, xavfsizlikni bunday baholash insonparvarlik nuqtai nazaridan
yiroqdir. Haqiqatda esa, hozirgi mavjud usullardan, tavakkalning YQB mintaqasi usuli 2-3
daraja jiddiy sanaladi.

Download 0,51 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8

Download 0,51 Mb.

Pdf ko'rish