SIMMETRIK VA NOSIMMETRIK KRIPTOGRAFIK TIZIMLAR

SIMMETRIK VA NOSIMMETRIK KRIPTOGRAFIK TIZIMLAR

• Nosimmetrik kriptotizim ikki kalitli tizim bo'lib, unda aloqa ishtirokchilarining har biri o'zining shaxsiy maxfiy va oshkora kalitlari juftiga ega bo'lib o'z oshkora kalitini boshqa aloqa ishtirokchilariga e'lon qiladi. Shaxsiy maxfiy kalit qabul qilinadigan axborot pinhonaligini ta'minlash uchun yaratilganda shifrni ochish kaliti bo'lib xizmat qiladi. Bunda kimga pinhona axborot jo'natiladigan bo'lsa shuning oshkora kalitidan foydalanib shifrlangan axborot jo'natiladi. Bunday axborotning shifrini faqat yagona maxfiy kalit egasigina ocha oladi. Agar maxfiy kalit autentifikatsiya maqsadida jo'natmalarga raqamli imzo bosish uchun hosil qilingan bo'lsa, u shifrlash kaliti sifatida foydalaniladi. Oshkora kalit esa yuqoridagi birinchi holda shifrlash kaliti bo'lib, ikkinchi holda shifrni ochish (tekshirib ko'rish) kaliti bo'lib xizmat qiladi.
• Nosimmetrik kriptotizimlar asoslari simmetrik tizimlarda yechilmay qolgan kalit tarqatish va raqamli imzo muammolarining yechimini izlash yo'llarida Massachusets texnologiya institutida U.Diffi(W.Diffie) va uning ilmiy rahbari M.Xellman(M.E.Hellman) tomonidan 1975 yilda taklif etilgan. 1977 yili shu tamoyil asosida o'sha institutda R.Rivest, A.SHamir,L.Adlman(R.Rivest,A.Shamir, L.Adleman) tomonidan RSA algoritmi ishlab chiqildi. Keyinchalik elliptik va sh.o'. bir tomonlama oson hisoblanadigan funktsiyalar asosiga qurilgan boshqa algoritmlar(El Gamal va boshqalar algoritmlari) yaratildi.
• Nosimmetrik kriptotizimlar simmetrik kriptotizimlarga nisbatan o'nlab marta ko'proq axborot miqdoriga ega(512, 1024,2048,4096 bitli) kalitlardan foydalanadi va shunga ko'ra yuzlab marta sekinroq ishlaydi. Nosimmetrik kriptotizimlarning matematik asosida bir tomonlama oson hisoblanadigan funktsiyalar(darajaga oshirish, elliptik funktsiya, rekursiya va sh.o'.) yotadi.

• Copyright © 2000 IATP Site design by Makhmud Botirov

• EN GRANT IATP II&IS UZ IATP GRANTI II va AH

• www.arxiv.uz