To’qimachilik korxonalarida ishlab chiqarishning tashkiliy turlari

Download 95,38 Kb.
bet	4/6
Sana	08.01.2024
Hajmi	95,38 Kb.
	#132424

Bog'liq
Kurs ishi Sanaot korxonasining tashkiliy tarkibini takomillashtirish
Mavzu Burchakli murakkab bir tirnoqli birikmalar tayyorlash tex-fayllar.org, Python Лабораторная задания №4, 24-M. Yuldasheva M.U. Respublikada halokatlar., target, Test, Broker speech, Xorazm haqinda, test (3), CSS Notes For Professionals, Mavzu platformalararo dasturlash Dart dasturlash tilida massiv fayllar, Kurs ishi mavzulari YSBK 1-30, Документ Microsoft Word (2), Malayziya.nORBEK, invoice

2.1.To’qimachilik korxonalarida ishlab chiqarishning tashkiliy turlari Ishlab chiqarishning tashkiliy turlari deb, korxonada amalga oshiriladigan texnologik jarayonning asosiy tashkiliy texnologik belgilari yig’indisi tushuniladi. Ishlab chiqarish turlari ishlab chiqarish operatsiyalarini bajarishda ish joyining ixtisoslashganligi, turli operatsiyalarning ishlab chiqarish jarayonidagi bir-biri bilan bog’lanish formalari, ishlab chiqarilayotgan mahsulot turlari va ularning miqdori, korxonaning tarkibi va quvvati bilan belgilanadi. Ishlab chiqarish turlarining amaliy ahamiyati, ularni qaysi turga kiritish, ish joyi, sex, uchastka, umuman ishlab chiqarishni tayyorlash, rejalashtirish, hisob-kitob va nazorat qilish, mehnatni va ishlab chiqarishni tashkil etish formalarini belgilash imkoniyatini yaratadi. Ishlab chiqarish alohida xususiyatlari va tavsifiga qarab, quyidagi asosiy turlarga bо’linadi: yakka tartibda, seriyalik (kо’p miqdorda doimiy), ommaviy. Yakka ishlab chiqarish turida bir-biridan farq qiluvchi har xil buyumlar ishlab chiqariladi. Bu buyumlarning har biri donalab tayyorlanadi. Bunday korxonalarda har bir mahsulotni ishlab chiqarish uchun alohida tayyorgarlik kо’riladi, ya’ni konstruksiyasining qayta ishlash usullari va tartibi ishlab chiqiladi. Texnologik jarayon bir maromda bormaydi. Chunki ma’lum mahsulot ishlab chiqarish uchun ish joyi boshqa mahsulot ishlab chiqarishga kerak bо’lmaydi. Mahsulot turi ikki marta qaytarilmaydi. Bunday holat ish joyini ixtisoslashtirishga tо’sqinlik qiladi. Unda ishlayotgan ishchilardan har xil operatsiyalarni bajarish taqozo etiladi. Natijada mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari yuqori va mehnat unumdorligi past darajada bо’ladi. Aylanma fondlarning aylanishi sekinlashadi. Seriyalik ishlab chiqarishga ma’lum muddatga ma’lum miqdorda mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar kiradi. Seriya deganda ma’lum miqdorda belgilangan mahsulot turini ishlab chiqarish tushuniladi. Seriyalik ishlab chiqarishda har bir ish о’rinlariga ma’lum operatsiyalarni bajarish biriktiriladi va ular ma’lum muddatda qaytarilib turiladi. Ishlab chiqarilayotgan mahsulot miqdori ma’lum turi va vaqtiga qarab, kichik seriyalik, о’rta seriyalik, katta seriyalik bо’lishi mumkin. Seriyalik ishlab chiqarish yakka turdagiga nisbatan yuqori texnik-iqtisodiy kо’rsatkichlariga ega bо’ladi. Chunki mahsulot ishlab chiqarishda texnologik jarayon bir partiya mahsulot ishlab chiqarish uchun bir xil bо’ladi, ishchi ma’lum kо’nikmalarga ega bо’ladi. Mehnat unumdorligini о’stirish imkoniyatlari yaratiladi. Natijada mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari qо’shimcha xarajatlarning kamayishi hisobiga, ya’ni ishlab chiqarishni tayyorlash, yangi mahsulot ishlab chiqarishni о’zlashtirish xarajatlari yakka mahsulotga emas, barcha partiyadagi mahsulotlar tarkibiga kiritilishi hisobiga kamayadi. Ammo seriyali ishlab chiqarishda bir partiyadan ikkinchi partiyaga о’tishda texnologik jarayonni qayta shakllantirish, mashinalarni qayta taxlash talab etiladi. Natijada bunday ishlab chiqarish samaradorlikni pasaytiradi. Seriyali ishlab chiqarishda mahsulotni ishlab chiqarish ma’lum miqdorda iste’molchilar bilan kelishilgandek bajariladi. Sо’ng ikkinchi tur mahsulot ishlab chiqarish boshlanadi. Tо’qimachilik korxonalarida avralik atlas ma’lum partiyalarda ishlab chiqariladi. Ommaviy ishlab chiqarishda bir turdagi mahsulot kо’p miqdorda doimiy uzoq vaqt korxona tomonidan ishlab chiqariladi. Ommaviy ishlab chiqarish kо’p afzalliklarga ega: 1. Uzoq muddatda kо’p miqdorda bir turdagi mahsulot ishlab chiqarish har bir ish joyini tо’liq bandliligini doimiy bajariladigan operatsiyalar bilan ta’minlaydi. 2. Texnologik jarayonning alohida о’timlarida bajariladigan operatsiyalarning bir xilda qaytarilishi, mahsulot ishlab chiqarish ilgaridan belgilangan texnologik jarayon asosida olib borish imkonini yaratadi. 3. Ish joyini yuqori darajada ixtisoslashganligi ixtisoslashgan mashina va dastgohlardan foydalanish texnologik jarayonini borishi tartibiga mos holda joylashtirish imkonini beradi. Natijada xom ashyo va yarim tayyor mahsulotlarni tashish aylanma fondlarga bо’lgan talabni kamaytirish hamda tugallanmagan ishlab chiqarish zahiralarini kamaytirish imkonini yaratadi. 4. Ishlab chiqarish jarayonini tavsifi mashinalarni qayta taxlashni talab etmaydi. Natijada mashinalarni emas ularni ma’lum qismlarini almashtiriladi. Mashinalardan yaxshi foydalaniladi, mahsulot ishlab chiqarish xarajatlari kamayadi. 5. Mehnatni keng taqsimoti hisobiga ishchilarni ma’lum bajaradigan ishlari ixtisoslashadi. Natijada ularning bajaradigan ish uslublari takomillashadi, ishchi malakasidan yaxshi foydalaniladi, mehnat unumdorligi о’sadi. 6. Malakali ishchilarni tayyorlash yengillashadi, me’yorlash, rejalashtirish, ishlab chiqarishga tayyorlash yengillashadi. Me’yorlash, rejalashtirish, ishlab chiqarishni hisoblash soddalashadi. Ommaviy ishlab chiqarishning asosiy belgilaridan biri ish joyining ixtisoslashganligidir. Shu bilan bir qatorda korxonada ishlab chiqariladigan mahsulot miqdori kо’p, bir xil turda bо’lganligi sababli texnologik operatsiyalarning, jarayonlarning qaytarilishi muhim bо’ladi. Ommaviy ishlab chiqarish turiga tо’qimachilik korxonalari kiradi, chunki tо’qimachilik korxonalarida ishlab chiqariladigan mahsulotlar bir-biridan juda kam holda farqlanadi – xom ashyo sarfi qо’llanayotgan texnologik jarayon mahsulot tarkibi va hokazolar shular jumlasidandir. Ommaviy ishlab chiqarish yakka va seriyali ishlab chiqarish turidan doimiy ravishda kо’p miqdorda bir xil turdagi buyumlarni ishlab chiqarish bilan xarakterlanadi. Ishlab chiqarishning bu turi trikotaj sanoatida qо’llaniladi. Ommaviy ishlab chiqarishda ishlab chiqarish jarayoni tarash, qayta о’rash, tо’qish, bichish, tikish, bо’yash va pardozlash sexlarida bajariladi. Bu esa eng ilg’or usullarni texnologik jarayonni hamma bosqichlarida ma’lum ish operatsiyasini bajarishga ixtisoslashtirish, ishchilar orasida mehnatni ratsional taqsimlash, qо’l mehnatini qisqartirish, og’ir jismoniy mehnatni yengillashtirish, yangi texnikani, avtomat va yarim avtomatlarni qо’llash, ishlab chiqarishni mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish, ishlab chiqarish maydonlaridan yaxshiroq foydalanish, barcha resurslardan, xom ashyo, materiallar, yoqilg’i va elektr-energiyasidan samarali foydalanishga imkon yaratib, sexlar, uchastka va butun korxonaning uzluksiz yuqori sur’at bilan ishlashini ta’minlaydi, ishlab chiqarish siklining davom etish vaqtini qisqartiradi, aylanma mablag’larning aylanishini tezlashtiradi va natijada texnik-iqtisodiy kо’rsatkichlarni yuqori bо’lishini ta’minlaydi. Yigirish korxonalarida о’rnatilgan mashinalar ma’lum turdagi mahsulot ishlab chiqarishga moslashtirilgan ya’ni, yigirilgan ip, pilik va pilta mahsulotlari ishlab chiqariladi. Ishlab chiqarilayotgan mahsulot ‒ ipni turi, chiziqli zichligi bir xil yigirish tizimida texnologik jarayon bir xil qoladi. Texnologik о’timlardagi jarayonlar ham о’zgarmaydi. Faqat mashinalarni tezligi, yarim tayyor mahsulotlarni qо’shilish soni, chо’zish soni 1 m. mahsulotdagi buralishlar soni о’zgarishi mumkin. Agarda yigirilayotgan ipni yо’g’onligi о’zgarsa, foydalanilayotgan mashinalarni soni ularni taxlash tizimi (о’ramlar og’irligi, silindrlar diametri, chо’zilishlar) qisman о’zgarsa ham yigirish korxonalari ommaviy ishlab chiqarish turiga kiradi. Chunki ish joylarida bir xil operatsiyalar bajariladi. Tо’qish korxonalarida tо’qima tо’qiladi, ishlab chiqiladi, har turdagi tо’qimani tanda va arqoq iplari tо’qilish jarayoni bir xil bо’ladi. Bajariladigan operatsiyalari va texnologik jarayondagi о’timlar soni odatda bir xil bо’ladi. Har xil chiziqli zichlikdagi xom ip va tо’qimalarni ishlab chiqishda foydalaniladigan mashinalar va ularga xizmat kо’rsatadigan ishchilar malakasi ham bir xil bо’lishligini talab etadi. Demak, tо’qimachilik korxonalari har xil mahsulot ishlab chiqarilishiga qaramasdan ular ommaviy ishlab chiqarish turiga mansubligi saqlanib qoladi. Tо’qimachilik korxonalarining umumiy belgilariga qaramasdan, yigirish, tо’qish va pardozlash korxonalarida о’ziga xos alohida xususiyatlar mavjud. Yigirish korxonalarining alohida belgilaridan biri ularda texnologik jarayon kо’p sikllarining qaytarilishi, ishlab chiqarilayotgan о’ramlar о’timlar bо’yicha og’irligining kamligi, natijada bu о’ramlarni bir о’timdan ikkinchisiga tashish muammolari (tо’shalma, pilta, pilik, xom ip) mavjudligidir. Yigirish korxonalarida tо’qish korxonalariga nisbatan mashinalar sonining kamligi, hozirgi kundagi yangi texnika-texnologiyalarda bitta yigirish mashinasi (400-1000 urchuqli) 12-40 ta tо’qish dastgohini tanda yoki arqoq iplari bilan ishlashini ta’minlaydi. Paxta yigirish korxonalarining alohida belgilaridan yana bittasi ulardagi texnologik jarayon apparat tizimida tashkil etilishidir. Bunda о’timlar orasidagi mashinalar ishlab chiqarayotgan mahsuloti bir-birining uzluksiz ishlashini ta’minlaydi. Tо’qish korxonalari boshqalaridan quyidagilar bilan farqlanadi: ‒ ishlab chiqarishda о’timlar soni nisbatan kam, hajmi kо’p va og’ir; ‒ tayyorlov о’timidan keyingi о’timdagi sexdagi mashinalarni ishlashi uchun yarim tayyor mahsulotlarni ma’lum partiyada tayyorlash, ya’ni bobinalarni tanda g’altagiga, tanda g’altagidagisini tо’qish g’altagiga, iplar soni tо’qimani taxlash tizimida mо’ljallanganidek bо’lishini ta’minlash kerak bо’ladi; ‒ tо’qish korxonalarida yigirish va pardozlash korxonalariga nisbatan mahsulot ishlab chiqarishga kо’p mehnat talab qilinadi. Tо’qish korxonalarida ishlab chiqarilayotgan mahsulot turiga qarab mehnat sarfi tayyor mahsulot ishlab chiqarish mehnat xarajatlaridan 50-60 %ni, yigirish korxonalarida 30-35 % va pardozlash korxonalarida 10-15 %ni tashkil etadi. Tо’qish о’timidagi jarayon tо’qish korxonasidagi mehnat sarfining 75-80 %ini, tayyorlov о’timlarida esa 20-25 %ni tashkil etadi. Pardozlash korxonalari ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning turlari va ularning ixtisoslashganligiga qarab ommaviy yoki seriyalik ishlab chiqarish turiga mansub bо’lishi mumkin. Pardozlash korxonalarida ishlab chiqariladigan mahsulot turlari har xil bo’ladi. Mahsulotni ishlab chiqarish jarayoni katta partiyalarda amalga oshiriladi va tо’qimani turlariga qarab ishlab chiqarishning har xil usullari qо’llaniladi. Ularda texnologik jarayon siklini davomiyligi har xil va о’timlar soni ham har xil bо’ladi va ular odatda qaytarilmaydi. Trikotaj ishlab chiqaruvchi korxonalarda, ayniqsa, bо’yash va tikish sexlarida ishlab chiqariladigan mahsulot turlari tez о’zgarib turadi. Shu sababli ular seriyali ishlab chiqarish turiga mansub. Trikotaj mahsulotlari tanda tо’quv va aylanma ignadonli trikotaj tо’quv mashinalarida ishlab chiqarilib, bu korxonalarni tashkil etilishi seriyali ishlab chiqarish turiga mansubdir. Shu jumladan, paypoq tо’qish korxonalari paypoq tо’qish avtomatlari va yarim avtomat mashinalari bilan jihozlangan bо’lib, odatda ular ommaviy ishlab chiqarish turiga mansub bо’ladi. Download 95,38 Kb.

Download 95,38 Kb.