73
6.
Jadval maydonlari uchun qanday ma’lumotlar
turlaridan
foydalaniladi?
7.
Postanovka ustasi nima dеgani?
9-mavzu. Mа’lumotlаr bаzаlаri vа kаttа xаjmdаgi mа’lumotlаr bilаn
ishlаsh texnologiyalаri.
REJA:
1. Ma’lumotlar bazasi
2. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi
3. MBBT asosiy xususiyatlari
Informatsion texnologiyalarning rivojlanishi va axborot oqimlarining tobora
ortib borishi, ma’lumotlarning tez o‘zgarishi insoniyatni ma’lumotlarni o‘z vaqtida
qayta ishlash choralarining yangi usullarini izlab topishga undamoqda.
Ma’lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash uchun ma’lumotlar bazasi (MB) ni
yaratish, so‘ngra undan keng foydalanish bugungi kunda dolzarb masalalardan
biridir. Moliya, ishlab chiqarish, savdo-sotiq va korxonalar ishlarini ma’lumotlar
bazasisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.
So‘ngi vaqtlarda axborotli muhitda, katta o‘zgarishlar bo‘lib bormoqda. Ana
shu o‘zgarishlar qog’ozsiz texnologiya zaruriyatini keltirib chiqaradi. Bu esa o‘z
navbatida, hisoblash texnikasining yanada keng rivojlanishiga sabab bo‘ladi.
Axborotli muhitning kelajakda inson hayotida o‘rni va ahamiyati bugungi holatdan
ancha yuqori bo‘lishi uchun bajarilishi lozim bo‘lgan vazifalar ko‘lamini
kengaytirish talab etiladi. Shuning uchun ijtimoiy
faoliyatni zamonaviy
kompyuterlar va avtomatlashtirilgan axborot tizimlari asosida qayta qurish,
rivojlantirish va samaradorligini oshirish
hozirgi kunning eng dolzarb
muammolaridan biridir.
Boshqaruv jarayonidagi axborotlarni saqlash, saralash, uzatish, qabul qilish,
qayta ishlash va foydalanish kabi amallarni o‘rganish va turli sohalarga tatbiq qilish
mazkur mavzuning predmeti hisoblanadi.
Har qanday axborot tizimining maqsadi real muhit obyektlari haqidagi
ma’lumotlarga ishlov berishdan iborat. Keng ma’noda ma’lumotlar
bazasi - bu
qandaydir bir predmet sohasidagi real muhitning aniq obyektlari haqidagi
ma’lumotlar to‘plamidir. Predmet sohasi deganda avtomatlashtirilgan boshqarishni
tashkil qilish uchun o‘rganilayotgan real muhitning ma’lum bir qismi tushiniladi.
Masalan, korxona, zavod, ilmiy tekshirish instituti, oliy o‘quv yurti va boshqalar.
Ma’lumotlar
bazasini yaratishda, foydalanuvchi axborotlarni turli belgilar
bo‘yicha tartiblashga va ixtiyoriy belgilar birikmasi bilan tanlanmani
tez olishga
74
intiladi. Buni esa ma’lumotlarni tuzulmaviy tartiblashtirgan holda, ma’lumotlar
bazasini boshqarish tizimlarini (MBBT) qo‘llabgina bajarish mumkin.
Informatsion tizimlarni yaratish bo‘yicha jadal harakatlar va ma’lumotlar
hajmining tez sur’atlar bilan oshib borishi 60-yillar boshida maxsus “Ma’lumotlar
bazasini boshqarish tizimi” (MBBT) deb ataluvchi
dasturiy kompleksning
yaratilishiga olib keldi.
