Analysis of factors affecting the activity of retail investors in the capital

266 
recommendations were developed to increase the activity of retail investors in the 
capital market in Uzbekistan. 
Key words:
capital market, retail investors, purchasing power parity, trading 
mechanism, financial literacy, fractional shares, cryptocurrency, personal portfolio. 
Kirish 
Investitsion faoliyatning jahon tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, iqtisodiy o‘sishni 
samarali milliy kapital bozorisiz amalga oshirish mumkin emas. «Rivojlangan milliy 
kapital bozori esa iqtisodiyotning o‘sishiga hamda mulkdorlar jamiyatini 
shakllantirishga yordam beradi» [1] va aksincha, mulkdorlar sinfining iqtisodiyotda 
mavjudligi kapital bozorida chakana investorlar faolligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir shaxs о‘z moliyaviy holatini yaxshilash va 
daromadini oshirish uchun shaxsiy mablag‘larini investitsiyalarga yo‘naltiradi. 
Bugungi kunda bu faoliyatni moliya bozorisiz amalga oshirish bir muncha murakkab 
masala bo‘lib, hech bo‘lmaganda resurslar transaksiyasini bank tizimi orqali amalga 
oshirish zarurati yuzasidan moliya bozoriga murajaat qilishiga to‘g‘ri keladi. Moliya 
bozorining bugungi rivojlanish tendensiyalari shuni ko‘rsatmoqdaki dunyo 
aholisining katta qismi (asosan rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlarda) ortiqcha 
moliyaviy resurslarini kapital bozori orqali ko‘paytirishga va jamg‘armalarini fond 
instrumentlariga 
yo‘naltirishga 
harakat 
qilmoqda. 
Xususan, 
AQShda 
uy 
xo‘jaliklarining 52 % aksiyalar bozoriga bevosita yoki bilvosita investitsiya qiladi. 
Buning asosiy sabablari jahonda fond instrumentlarining istalgan toifadagi 
(daromadga munosabati, riskga munosabati, hududni hisobga oluvchilar va hatto 
investorning diniy mansubligi) investorlarga mo‘ljallangan moliyaviy instrument 
turlarining mavjudligi desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Chakana investorlar o‘z jamg‘armalarini investitsiyalarga yo‘naltirishlari orqali 
o‘z kapitalini ko‘paytirishni maqsad qilgan holda iqtisodiyot tarmoqlarida kapital 
harakatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari chakana investorlar Kapital 
bozoriga investitsiya yo‘nalitirishining yana bir ijobiy jihati shundaki, investor 
o‘zining kelgusidagi iqtisodiy farovonligi uchun mas’uliyatni o‘z zimmasiga oladi. 
So‘ngi yillarda moliyaviy aktivlar bahosining xalqaro bozorda doimiy o‘sish 

267 
tendensiyasi 
hisobidan 
chakana 
investorlarning 
moliya 
bozoriga 
kapital 
yo‘naltirishlari faollashib bormoqda. Moliya bozorida faoliyat yuritayotgan 
kompaniyatlar (banklar, fond birjalari, sug‘ruta kompaniyalari, brekerlik tashkilotlari, 
va h.k.) o‘z mijozlari sonini, hizmatlar hajmini oshirish maqsadida kundan-kunga 
yangi innovasion texnologiyalar, yangi hizmat turlari va yangi savdo platformalarini 
ishlab chiqib bozorda taklif etayotganlari ijobiy baholanmoqda. Ammo buning 
natijasida axborot manbai kengayib, bozorda investorlar uchun ishonchli 
ma’lumotlarni topish borgan sari qiyinlashib, ularni himoya qilish imkoniyatlari 
pasayib bormoqda. Bu kabi riskli holatlarni oldini olish uchun esa keng aholi 
qatlamida moliyaviy savodhonlik darajasini oshirish muhim ahamiyat kasb etishi 
hech kimga sir emas. Yuqoridagilarni hisobga olgan holda ushbu maqolada kapital 
bozorida 
chakana 
investorlarning 
faolligiga 
ta’sir 
ko‘rsatuvchi 
omillarni 
tizimlashtirib sodda ko‘rinishlarda tahlil qilishga harakat qilamiz. 

Download 8,84 Mb.