SHо‘ba kompaniyasi (SHK) xarid sanasida va hisobot sanasida sof  aktivlari (SA) qiymatini hisoblash.  2- bosqich

43 
Xulosa va takliflar 
Ilmiy izlanishlar natijasida xulosa qilib shuni aytish mumkinki, bugungi kunda 
yirik subyektlar о‘zlarining moliyaviy hisobotlarini milliy standartlar asosida tuzib, 
undan sо‘ng xalqaro standartlarga transformatsiya qilinib kelmoqda, lekin aynan 
moliyaviy hisobotlarni konsolidatsiyalashgan shaklda tuzishni xalqaro standartlar 
asosida amalga oshirish yо‘lga qо‘yilmagan. 
Shu sababli, konsolidatsiyalashgan moliyaviy holat tо‘g‘risidagi hisobotni 
tuzishda 5 ta bosqichdan, ya’ni,
1-bosqich. SHо‘ba kompaniyasi (SHK) xarid sanasida va hisobot sanasida sof 
aktivlari (SA) qiymatini hisoblash; 
2-bosqich. Gudvil hisobi; 
3-bosqich. Nazorat qilinmaydigan qatnashish hissasini (NQQH) hisoblash; 
4-bosqich. Guruhning taqsimlanmaydigan foydasi (GrTF)ni hisoblash; 
5-bosqich. Guruhning qayta baholash rezervi (QBR)lardan keng foydalanish 
maqsadga muvofiq. 
Buning 
natijasida, 
yirik 
subyektlarning 
konsolidatsiyalashgan
shakldagi moliyaviy holat tо‘g‘risidagi hisobotini xalqaro standartlar asosida 
tuzishdagi muammolarni bartaraf etishga xizmat qiladi. 
Konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotlar boshkaruv tushunchasiga va kapital 
tushunchasi bо‘yicha yagona moliyaviy hisobotga asoslangan bо‘lishi lozim. 
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, moliyaviy hisobot va konsolidatsiyalashgan 
moliyaviy hisobotlarning asosiy farqi shundaki, konsolidatsiyalashgan moliyaviy 
hisobotda bir necha mustaqil tashkilotlarning moliyaviy hisobotlarida keltirilgan 
barcha kо‘rsatkichlar tо‘liq keltirib о‘tilmaydi. Bunda bosh kompaniya tarkibidagi 
korxonalar bir-biridan bо‘lgan qarz mablag‘lari aks ettirilmaydi, lekin shо‘ba 
korxonalar о‘zlarining moliyaviy hisobotlarida keltiradi. 
Mana shunday xususiyatlar konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotning 
axborotlaridagi buzilishlarga olib keladi. Bundan tashqari, konsolidatsiyalashgan 
moliyaviy hisobotning axborotlarini buzilishiga quyidagi holatlar ham sabab bо‘ladi: 
- kompaniyalar guruhining tarkibini noto‘g‘ri aniqlash; 

44 
- buxgalteriya (moliyaviy) hisobotlaridagi buzilishlar; 
- konsolidatsiya uchun hisob siyosatidan foydalanish, bu moliyaviy hisobotning 
xalqaro standartlarini barcha talablarini о‘z ichiga olmaydi; 
- buxgalteriya hisobining milliy standartlari asosida tuzilgan moliyaviy 
hisobotlarni moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga moslashtirish jarayonidagi 
xatoliklar; 
- konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotni tayyorlashdagi xatolar. 
Ushbu xususiyatlar moliyaviy hisobotning xalkaro standartlariga muvofiq 
tayyorlangan konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotni takomillashtirish lozimligini 
belgilab beradi. Buning uchun moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga muvofiq 
tuzilgan moliyaviy hisobot va konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotlarni tuzish 
uslublarini takomillashtirish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. 
Konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobot auditini о‘tkazishda va auditorlik 
dalillarini 
tо‘plash 
vaqtida 
bosh 
kompaniya 
tomonidan 
tuzilgan 
konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobot kо‘rsatkichlarida noanikliklar kelib 
chiqmasligi uchun, о‘zining shо‘ba korxonalari moliyaviy hisobotlaridagi jiddiy 
tafovutlarga olib kelishi mumkin bо‘lgan xavflarni aniqlash va baholash zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar rо‘yxati: 
1.«O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi 
to‘g‘risida» O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-
sonli Farmoni. 
2.
.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24 fevraldagi PQ-4611-son 
“Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o‘tish bo‘yicha qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ-4611-sonli qarori. 
3.Nasreddinov S.S. Konsolidatsiyalashtirilgan moliyaviy hisobot tuzishning nazariy 
va uslubiy masalalari (“Dori-darmon” davlat aksionerlik uyushmasi misolida) 
iqtisod fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun dissertatsiya avtoreferati, 
Toshkent: 2004. -22 b.; 

45 
4.International Financial Reporting and Analysis, 4-Edition. D.Alexander, A.Britton, 
A.Jorissen. 2009. P. 17. 
5.Xo‘jabekov N.B. Biznesni birlashtirishda konsolidatsiyalashgan moliyaviy 
hisobotlarni takomillashtirish. Iqtisod fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun 
dissertatsiya avtoreferati. – T., 2009. – 22 b. 
6.Hermanson, Roger H. Accounting: a business perspective. /Roger H.Hermanson, J. 
Don Edwards, Michael W.Maher.6 th ed.,Irwin,Printed in the USA, 2009. P. 17. 
7. International Financial Reporting Standard 10 (IFRS 10). “Consolidated Financial 
Statements”. / International Accounting Standards Board. – London, 2011. A-B-
bandi. 
8.Модеров С.В.Совместимая финансовая отчетность: логика и техника 
построения: дис. на соиск.учен. степ. канд. экон. наук.-СПб.,2013. С.13. 
9.Соколов Я.В. Судьба международных стандартов финансовой отчетности в 
России. / Я.В.Соколов. // Финансы и бизнес. 2005. № 1. С. 72. 
10.Ковалев В.В., Ковалев Вит.В. Анализ баланса. 3-е изд., перераб. и доп. – М.: 
Проспект, 2016. – 317 с. 
11.Tashnazarov S.N. Moliyaviy hisobotning nazariy va metodologik asoslarini 
takomillashtirish (MHXS va ilg‘or tajribalar asosida). Monografiyа. T.: “Turon”, 
2017 y. 
12.Tashnazarov S.N., Tashnazarova D.S. Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari. 
SamISI, 2018.-421 b. 
13.Трансформация отчетности по МСФО www.i-ias.ru/blog/competition- page/ 
2018. 
14.Ergasheva Sh.T., Ibragimov A.K., Rizayev N.K., Ibragimova I.R. Moliyaviy 
hisobotlarning xalqaro standartlari. O’quv qo’llanma. – T.: “Iqtisodiyot” nashriyoti 
2019. – 227 b. 
15.Ergasheva Sh.T., Ibragimov A.K., Rizayev N.K., Ibragimova I.R. Moliyaviy 
hisobotlarning xalqaro standartlari. O’quv qo’llanma. – T.: “Iqtisodiyot” nashriyoti 
2019. – 227 b. 

46 

Download 8,84 Mb.