DAVLAT OLIY TA’LIM MUASSASALARIDA MODDIY QIYMATLIKLAR

154 
- Tekshirilayotgan ob’ektni taftish qilish; 
- Xo‘jalik muomalalarini hujjatli tekshirish (zarur hollarda ekspertlarni jalb 
qilish)ni ta’minlashi zarur. 
- Tekshiruvning boshqa jarayonlarini amalga oshirish. 
3. Ichki audit hisoboti – tekshiruvning yakuniy bosqichi hisoblanib u quyidagi 
tartibda amalga oshiriladi: 
- Tekshiruv materiallarini tartibga solish; 
- Mas’ul shaxslar roziligi va imzosi bilan tasdiqlangan tekshiruv hisoboti 
hujjatlarini tuzish; 
- Tayinlangan mas’ul shaxslarning tekshiruv natijalari haqidagi axboroti. 
4. Keyingi auditorlik tekshiruvini tuzish – bu kelgusi hisobot davri uchun 
amalga oshiriladigan jarayon bo‘lib, u quyidagilarni ta’minlashi zarur: 
- Xatolar, kamchiliklar va noaniqliklarni bartaraf etish; 
- Bartaraf etilishi yuzasidan nazoratni amalga oshirish. 
Ichki auditning bosqichma-bosqich rejalashtirilishi ichki audit xizmati ishining 
olib borilishiga bog‘liq. 
Ichki audit ishini olib borilishining ikki xil modelini ya’ni, gorizontal va vertikal 
modellarini ajratib ko‘rsatish mumkin. Birinchi model faoliyatning alohida turini, 
talab qilingan menejment tizimi bilan qay darajada muvofiqligini va uning natijalari 
samarasini baholashda foydalaniladi. Vertikal ko‘rinishdagi model tashkilotning 
alohida buxgalteriya bo‘limi faoliyatining muvofiqligini tekshirish uchun ishlatiladi. 
Shuni aytib o‘tish lozimki, har ikkala model orasida gorizontal model ko‘p mehnat 
talab qiladigan va uzoq davom etadigan va samarali hisoblangan. U talab qilingan 
tekshiruv ob’ektida turli xil bo‘limlarning va undagi mas’ul shaxslarning faoliyatini 
birgalikda qamrab olib tekshiradi. Bundan tashqari, gorizontal tekshiruv bo‘limlararo 
aloqalarni cheklab, menejment tizimi ishtirokchilarini bir-biriga ta’sirini kengaytiradi. 
Ichki audit xizmati ishini rejalashtirish.Auditor auditning taxmin qilinayotgan 
ko‘lami va o‘tkazish tartibini bayon etgan holda, ichki auditning umumiy rejasini 
ishlab chiqishi va ishchi hujjatlarni rasmiylashtirishi lozim. Ichki auditning umumiy 
rejasini amalga oshirish uchun kerakli bo‘lgan, rejalashtirilgan auditorlik 

155 
amallarining tavsifi, muddati va hajmini belgilovchi ichki audit dasturini ishlab 
chiqishi va hujjatlarni rasmiylashtirilishi lozim. Shuningdek ichki audit dasturi 
auditning har bir bo‘limi bo‘yicha belgilangan vazifalar va auditning turli jabhalari 
hamda vaqtidan iborat bo‘lishi mumkin. 
Ichki auditni rejalashtirish uch turdagi reja va auditning ko‘plab dasturlarini 
talab qiluvchi ko‘p bosqichli jarayonni o‘zida aks ettiradi: 
1. Ichki audit bo‘limining 3-5 yil uchun strategik ish rejasi; 
2. Ichki audit bo‘limining yillik ish rejasi; 
3. Aniq topshiriq yoki bo‘linma (filial, sho‘ba tashkilot va boshqalar) bo‘yicha 
tekshirishlar o‘tkazish umumiy rejalari. 
Tasdiqlangan topshiriqlar bo‘yicha auditorlik tekshiruvlari dasturlari umumiy 
rejani rivojlantirish va aniqlashtirish hisoblanadi. Ichki audit xizmatida 
foydalanadigan asosiy hujjat tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlanadigan yillik reja 
hisoblanadi.
Fikrimizcha, ichki audit xizmatini tashqil qilishda 3-5 yillik davr uchun strategik 
reja tayyorlashni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz va unda quyidagilar 
belgilanishi lozim: 
-
faoliyatning ixtiyoriy turi uchun ishlashning ikki yo‘nalishini taxmin qilgan 
holda ichki audit faoliyatining asosiy jabhalari; 
-
kafolatlar (faoliyatning har bir turi bo‘yicha ichki nazorat tizimi ishonchliligini 
ta’minlash); 
-
maslahatlar (nazorat sub’ektlarini aniqlangan kamchiliklar bo‘yicha axborot 
bilan, shuningdek faoliyatning har bir turi bo‘yicha nazoratni takomillashtirish 
usullari bilan ta’minlash); 
-
ichki auditorlar mehnatini me’yorlashtirish tartibi va lavozim majburiyatlarini 
bajarish sifati mezonlari; 
-
turdosh topshiriqlar o‘tkazilishi va metodikasi hamda korporativ axloq 
tamoyillariga rioya qilishning ichki standartlari; 
-
faoliyat turlari va ishlarning hajmi hamda taxminiy mehnat sig‘imi; 
-
ichki audit xizmati xodimlarining miqdoriy va malakaviy tarkibi; 

156 
-
xodimlarni o‘qitish va muntazam malakasini oshirishga moddiy va vaqt 
xarajatlari; 
-
ishni texnik axborot ta’minoti uchun sarflar va boshqa xarajatlar (masalan, 
xizmat safari); 
-
ichki audit xizmatini moliyalashtirish va ichki audit xizmati mutaxassislari 
hamda rahbarlari mehnatini rag‘batlantirish tartibi; 
-
strategik reja bajarilishi bo‘yicha hisobotlarni taqdim etish shakllari va tartibi. 
Bizning fikrimizcha, yiliga kamida bir marta ichki audit xizmati strategik ish 
rejasi to‘g‘rilanishi va aniqlashtirilishi lozim. Tekshirish rejasini tuzish kalendar-
grafikni tuzish va ishlarni auditorlar orasida taqsimlash Hujjatlarning holati, 
hisobotlar hisob siyosati va boshqa buxglateriya hujjatlarining holatini o‘rganish har 
bir bosqich bo‘yicha auditorlik dalillarini to‘plash. Har bir ishni qaysi tekshirish 
metodidan foydalanishni aniqlab olishda birlamchi buxgalteriya hujjatlari, hisob 
registrlari va bosh kitob ma’lumotlari bilan tanishish, 
dalillarni 
to‘plashda 
auditorlik amallarini qo‘llash amallarini bajarish lozim. 
Quyida
 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Ta’lim va tibbiyot 
muassasalarini moliyalashtirish mexanizmini hamda davlat moliyaviy nazorati 
tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida»gi
 
2017 yil 21 avgustdagi PQ-3231-sonli 
qarori talablari asosida oliy ta’lim muassasasi ichki audit xizmati bo‘limining asosiy 
vazifalari keltirilgan: 
1.
Oliy ta’lim muassasasining xarajatlar smetasi tuzilishi va ijro etilishini 
monitoringini yuritish; 
2.
Byudjet va byudjetdan tashqari mablag‘lar hisobining yuritilishini 
mustahkamlash masalalari bo‘yicha tavsiyalar tayyorlash; 
3.
Tovar, ish va xizmatlarning xarid qilinishini ustidan monitoring olib borish;
4.
Institutdagi ta’lim va boshqa xizmatlar realizatsiyasidan tushadigan 
daromadlarning noqonuniy sarflanishi va talon-toroj qilinishi holatlarining 
profilaktikasini ta’minlash va ularning oldini olish. 
Bizning fikrimizcha, oliy ta’lim muassasasi ichki auditori quyidagi mazmunda 
ish rejasini tuzishi va o‘z faoliyatida rejadan foydalanishi lozim.

157 
Moddiy qimmatliklar(mol-mulklar)ning hisob ob’ektlari (asosiy vositalar, 
nomoddiy aktivlar, TMZ, foydalanishdagi inventar va xo‘jalik jihozlari) bo‘yicha 
tekshirish.
 
Moddiy qimmatliklar(mol-mulklar)ning hisob ob’ektlari(asosiy vositalar, 
nomoddiy aktivlar, TMZ, foydalanishdagi inventar va xo‘jalik jihozlari) bo‘yicha 
turkumlanishi, 
baholanishi 
xujjatlashtirilishi, 
ularning 
butligi, 
saqlanishini, 
foydalanishga berilishi, hisobdan chiqarilishi, eskirishining hisoblanishi va ta’mirlash 
muomilalarining buxgalteriyada me’yoriy xujjatlar talablari mos hisobga olinishini 
tekshirish quyidagi tartibda amalga o‘tkazilishini tavsiya etiladi. Ta’lim 
muassasasida tasdiqlangan “Hisob siyosati” qoidalaridan moddiy qimmatliklar(mol-
mulklar)ning hisobining turli qirralarini bayon etilishining to‘liqligiga baho (yaxshi, 
qoniqarli, yomon) berish. 

Download 8,84 Mb.