Ishlab chiqarish funksiyasining ikki xususiy holi. Ishlab chiqarish jarayonida bir omil bilan ikkinchi omilni almashtirishda ikki xususiy hol mavjud. Birinchi holda (10.7-rasm) omillar bir-biri bilan to`liq almashtiriladi. Bu yerda izokvantaning har qanday nuqtasida MRTS o`zgarmas qiymatga ega:
K
Q1 Q2 Q3 L
10.7-rasm. Ishlab chiqarish funksiyasining omillari to`liq
almashtiriladigan holati
Ikkinchi holda, ishlab chiqarish omillaridan belgilangan tartibda foydalanishni ifodalaydigan ishlab chiqarish funksiyasi (10.8-rasm).
К
K3 K2
K1
L1 L2 L3 L
10.8-rasm. Tarkibi belgilangan omillardan foydalanishni ifodalovchi ishlab chiqarish funksiyasi
Har bir ishlab chiqarish hajmi aniq proporsiyadagi omillar
kombinatsiyasidan foydalanishni talab qiladi. Masalan
Q1 miqdorda
mahsulot ishlab chiqarish
K1 va
L1 miqdordagi resurslar kombinatsiyasini
sarflashni talab qiladi; Q2
va Q3
miqdordagi mahsulot ishlab chiqarishda -
mos holda
( K2 , L2 )
va ( K3 , L3 )
tarkibdagi resurslar kombinatsiyalarini
sarflash talab qilinadi. Berilgan tarkibdagi resurslardan birortasining miqdori oshirilgan bilan mahsulot ishlab chiqarish oshmaydi.
Shunday qilib to`g`ri burchakli izokvantaning gorizontal va vertikal
qismlarida chekli kapital va chekli mehnat mahsuldorliklari
( MPK va
MPL )
nolga teng. Agar sarflanadigan resurslar bir vaqtning o`zida,
ma′lum kombinatsiyada oshsa, mahsulot ishlab chiqarish hajmi oshadi. Masalan, A nuqtadan B nuqtaga va C nuqtaga o`tganda omillar sarfi
kombinatsiyasi mos ravishda
( K1 , L1 ) dan
( K2 , L2 ) ga va
( K3 , L3 ) ga
o`zgarganda ishlab chiqarish hajmi ham mos holda
Q1 dan
Q2 ga va
Q3 ga
o`sadi. A, B va C nuqtalar texnik nuqtai nazardan samarali omillar kombinatsiyalari hisoblanadi.
Izokosta va ishlab chiqarish xarajatlarini minimalashtiruvchi omillar sarfini aniqlash
Ishlab chiqarish resurslari cheklanganda maksimal mahsulot ishlab chiqarish masalasi firmalar uchun asosiy masalalardan biri hisoblanadi. Masalani soddalashtirish uchun ikkita o`zgaruvchi omilni ko`ramiz: mehnat va kapital. Mehnat sarfi ( L ) soatbay ish haqi bilan, kapital sarfi ( K ) - uskuna, mashina va mexanizmlardan foydalanish vaqti (soatlarda) o`lchanadi. Faraz qilaylik, mehnat va kapital raqobatlashgan bozor sharoitida yollanadi va ijaraga olinadi. Mehnat haqi bir soatlik ish haqi bilan o`lchanadi va uni W orqali belgilaymiz. Kapital narxi - uskuna,
mashinalarning bir soatlik ijara haqiga teng deylik va uni r deb
belgilaymiz.
Mehnat va kapital raqobatlashgan bozor sharoitida yollanishi va ijaraga olinishini e′tiborga olsak, ularning narxi bozorda aniqlanadi va
o`zgarmaydi. Demak, mehnat va kapital narxlari o`zgarmaydi. Berilgan xarajatlarda ishlab chiqarishni maksimallashtirish masalasini qarashda xarajatlar chizig`idan, ya′ni izokostadan foydalanamiz.
| 