(DDT)  va fosforning organik  birikmasi – Ye - 605 o‘ta zaharli hisoblanadi. Masalan,  DDT

dan ortiqroq zararli moddalarning ruxsat etilgan miqdorlari aniqlanib standart-
lashtirilgan va ular ustidan davlat nazoratlari o‘rnatilgan.
Davlat standarti bo‘yicha inson sog‘lig‘igа ta’sir etuvchi хаfli moddalar 4 
sinfga ajratilgan.
 
1-sinf – favqulodda xavfli moddalar, REM<0,1 mg/m
3
; 2-sinf – yuqori 
xavflilikdagi moddalar, REM=0,1 ... 1,0 mg/m
3
;
3-sinf – o‘rtacha xavflilikdagi moddalar, REM=1,0 ... 10 mg/m
3
;
4-sinf – kam xavflilikdagi moddalar, REM)10 mg/m
3
. Xuddi shuningdek, 
ushbu zaharli moddalarning havo tarkibidagi o‘limga olib keluvchi miqdorlari 1-
sinf uchun 500 mg/m
3
, 2-sinf uchun 500–5000 mg/m
3
; 3-sinf uchun 5001–50000 
mg/m; 4-sinf uchun 50000 mg/m
3
dan yuqori. Lekin bu moddalarning havo orqali 
emas, balki boshqa уo‘llar orqali (masalan, ovqat orqali, ular bilan bevosita 
muloqot qilish orqali) oshqozonga yoki teriga ta’sir etgandagi o‘limga olib 
keluvchi miqdorlari bir necha o‘n barobar kichikdir. Masalan, 1-sinfdagi zaharli 
moddalarning oshqozonga tushgandagi o‘limga olib keluvchi miqdori 15 mg/kg. 
ga tengdir.
Ayrim xavfli va zaharli moddalarning ma’lum konsentratsiyasi portlashga 
yoki yong‘inga ham olib kelishi mumkin. Masalan, avtomobil benzini xona 
haroratida 1 m ochiq yuzadan 400 g/soat tezlikda bug‘lanadi. Benzin bug‘larining 
havo tarkibidagi 0,76...5,03% dagi konsentratsiyasi esa portlashga olib kelishi 
mumkin. Shuningdek, agar havo tarkibida benzin konsentratsiyasi miqdori 3–4 
g/m
3
bo‘lsa, 2–3 minut ichida insonning ko‘zidan yosh kelishi, qattiq уo‘tal tutishi, 
yurish muvozanati buzilishi mumkin, benzinning havo tarkibidagi konsentratsiyasi 
30–40 g/m
3
bo‘lganda esa, inson 2–3 nafasdayoq hushidan ketadi.
Yuqorida keltirilgan zararli changlar, gazlar, agressiv va zaharli moddalardan 
himoyalanish birinchi navbatda ish joyi havosi tarkibini o‘rganish va uni REM 
talablari bo‘yicha muvofiqlashtirishni talab etadi. Buning uchun chang miqdorini 
aniqlashda aspiratordan, gaz miqdorini aniqlashda UG-2, GX-2 rusumli gaz 
analizatorlaridan foydalaniladi.

Ish joyi havosi tarkibidagi zaharli gazlar yoki changlar miqdori aniqlangach, 
bu miqdor ruxsat etilgan miqdor (REM) bilan taqqoslanib ko‘riladi va ish joyini 
sog‘lomlashtirish bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqiladi.
Ish joylari havosini sog‘lomlashtirishda birinchi navbatda zararli changlar va 
gazlarning manbalari, ularni yuzaga kelishini kamaytirish уo‘llari, ushbu zararli 
gaz va changlarni ish joyi zonasiga kirish sabablari o‘rganilib, bartaraf etish 
choralari ko‘riladi. Agar ushbu zararli moddalarni yuzaga kelishini oldini olish 
mumkin bo‘lmasa, u holda ushbu gazlarni ish joyi zonasiga kirish уo‘llari 
germetiklashtiriladi hamda ish joylariga shamollatish qurilmalari o‘rnatiladi. 
Yuqorida ko‘rsatilgan tadbirlar yetarli darajada samarali bo‘lmagan hollarda esa 
shaxsiy himoya vositalaridan foydalaniladi yoki ishlab chiqarish to‘liq 
avtomatlashtirilib masofadan boshqarish tizimlari tatbiq etiladi.

Download 0,55 Mb.