• Iqlimga ta’sir etuvchi muhim faktor – yerning issiqlik balansidir.
  • Zararli gazlar va ulardan himoyalanish уo‘llari




    Download 0,55 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet5/10
    Sana24.05.2024
    Hajmi0,55 Mb.
    #251717
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
    Bog'liq
    1547395022 73866

    Zararli gazlar va ulardan himoyalanish уo‘llari 
    Havo muhiti 
    va 
    tarkibi changlardan tashqari ishlab chiqarish jarayonlarini 
    amalga oshirish davrida yuzaga keladigan turli xil zaharli gazlar 
    va 
    kimyoviy 
    moddalar bilan ham ifloslanadi. Bu atmosfera havosini buzilishi bilan bir vaqtda 
    turli xil kasalliklarni kelib chiqishiga ham sabab bo‘ladi.
    Ishlab chiqarish jarayonida yuzaga kelayotgan zaharli va zararli moddalar, 
    masalan, oqindi suvlar, axlatlar, ishlangan gazlar (ichki yonuv dvigatellaridan 
    chiqadigan gazlar), radiaktiv moddalar, biotsidlar va boshqalar ekotizimga kelib 
    tushgach, izsiz уo‘qolib ketmaydi. Ularning kichik konsentratsiyali miqdori ham 
    uzoq vaqt ta’sir etishi, insonlarni, o‘simliklarni 
    va 
    hayvonlarni zaharlashi mumkin. 
    Ayrim zaharli moddalar ozuqani tayyorlash va iste’mol qilish jarayonida ham, 
    ta’sir etishi mumkin. Masalan, zaharli moddalar o‘simlikdan chorva mollariga, 
    chorva mahsulotlari (sut, go‘sht) orqali insonga ta’sir etib, turli xil kasalliklarni 
    kelib chiqishiga sabab bo‘ladi.
    Bundan tashqari, zararli va zaharli moddalar yer yuzi iqlimini, shuningdek, 
    atmosferani, troposferani (atmosferaning pastki qatlami), stratosferani (yer yuzidan 
    10–80 km uzoqlikdagi qatlami) va kriosferani (yer yuzining muzliklar va qorliklar 
    bilan qoplangan yuzasi) ham o‘zgarishiga olib kelishi mumkin.
    Iqlimga ta’sir etuvchi muhim faktor 

    yerning issiqlik balansidir.
     
    Albatta, 
    bu quyosh nurlari ta’sirida yuzaga keladi. Hozirgi vaqtda «Yer - atmosfera» tizimi 
    issiqlik balansi holatida bo‘lib, yerga tushadigan 100% qisqa to‘lqinli quyosh 
    nurlarining o‘rtacha 18% atmosferada yutiladi (3% bulutlar va 16% havo orqali), 
    30% kosmosga qaytariladi (20% bulutlar va 6% havo hamda 4% yer yuzasi orqali). 
    Qolgan 51% qisqa to‘lqinli quyosh nurlari yer yuzasida yutiladi. Shundan 21% 
    qayta nurlanib uzun to‘lqinli nurlar ko‘rinishida qaytadi, 30% esa sezilarli (7%) 
    va 
    yashirin (23%) issiqlik ko‘rinishida atmosferaga uzatiladi. Ushbu keltirilgan nurlar 
    balansi Yerning «Issiqlik хо‘jaligi» asosini tashkil etadi. Qabul qilingan nurlarning 
    qaytgan nurlarga nisbati «аlbедо» deb ataladi, Maksimal qaytarish xususiyatiga 
    ega bo‘lgan absolyut oq jismning albedosi birga teng. Yerning albedosi 0,30 ni 
    tashkil etadi. Lekin insoniyat tomonidan yerdan noto‘g‘ri foydalanish, o‘rmon-


    larni kesilishi, cho‘1 yerlarni haydalishi, sun’iy suv havza1arini barpo etilishi, 
    atrof-muhitga minglab tonna chiqindilarni chiqarilishi, ishlab chiqarish jarayon1ari 
    natijasida tonnalab zaharli gazlar 
    va 
    moddalarning atrnosferaga chiqarilishi issiqlik 
    balansini o‘zgarishiga olib kelmoqda. Masalan, havo tarkibida karbonat angidrid 
    gazining oshishi ma’lum miqdorda iqlimni isishiga olib kelishi mumkin. Karbonad 
    angidrid gazi rangsiz gaz bo‘lib, uning sof, toza havo tarkibidagi miqdori 0,03% ni 
    tashkil etadi. Ushbu gaz tirik organizmlarni nafas olishida, neft va gazni yoqish 
    jагауопidа, bug‘ qozonlarida, issiqlik elektr stansiyalarida, avtomobil ishlashi 
    vaqtida ajralib chiqadi. Keyingi yuz yi1 ichida havo tarkibidagi karbonad angidrid 
    miqdori 14% ga, hozirgi vaqtda esa har yili 0,4% ga oshib bormoqda. Industrial 
    ега (taxminan 1860-yillar)dan hozirgi vaqtgacha 140 mlrd. tоппаgа уаqin uglerod 
    atmosferaga chiqarilgan, hozirgi vaqtda esa atmosferaga jahon bo‘yicha yiliga 8 
    mlrd. tonnaga yaqin uglerod chiqarilmoqda. Ushbu gazning havo tarkibidagi 
    miqdorini oshib borishi atmosferada ma’lum qatlam hosil qilib, issiqlikni 
    kosmosga uzatilishini susaytiradi, Bu esa o‘z navbatida yer yuzi haroratini ma’lum 
    darajada oshishiga olib kelishi mumkin. 
    Havo tarkibida karbonad angidrid 
    gazining та’lum miqdorda oshishi natijasida 2030-yilga borib havoning 1,5

    2,5
    o
    С ga ortishi taxmin qilinmoqda. Haroratning ortishi esa okean sathining 
    ko‘tarilishiga olib keladi. Hozirgi vaqtda, keyingi 100 yil ichida harorat 0,5
    o
     С ga, 
    okean sathi
    esa 10

    15 sm.ga ko‘tarilganligi qayd etilgan. 
    1987-yili G‘arbiy Berlinda bo‘lib o‘tgan Xalqaro simpoziumda qayd 
    etilishicha, ishlab chiqarishda sovutuvchi suyuqliklarni, turli xil turdagi aerozol 
    ko‘rinishiga ega tozalovchi vositalarni va uglevodorodlarni (freonlarni) keng 
    ishlatilishi 

    Download 0,55 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




    Download 0,55 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Zararli gazlar va ulardan himoyalanish уo‘llari

    Download 0,55 Mb.
    Pdf ko'rish