Antraktida «Ozon tuynugi» (Qora tuynuk)ni

Bundan tashqari millionlab kishilar havoning ifloslanishi 
va 
ifloslangап 
suvdan iste’mol qilish oqibatida jigar kasalligi, rak kasal-ligi, turli xil yuqumli va 
allergik kasalliklar bilan kasallanmoqda.
Yuqorida keltirilgan gaz va zararli moddalardan tashqari ol- tingugurt, simob, 
qo‘rg‘oshin, asbest, uglerod oksidi (SO), oltingugurt oksidi, azot oksidi, 
uglevodorodlar, ammiak va shunga o‘xshash minglab zaharli moddalar ishlab 
chiqarish chiqindilari sifatida atmosferaga chiqarilmoqda. Zoolog Drisherning 
qayd etishicha, har yili atmosferaga insoniyatning faoliyati tufayli 40 ming xilga 
yaqin zaharli va zararli moddalar chiqindi sifatida chiqarilmoqda. Masalan, bitta 
avtomobil yiliga o‘rtacha 297 kg SO, 39 kg uglevodorod (konserogin birikmalar), 
10 kg azot oksidi, 2 kg chang, 1 kg oltingugurt ikki oksidi va 05 kg qo‘rg‘oshin 
birikmalarini chiqaradi. Hozirgi vaqtda sanoat va 
аv
tomobil transporti tomonidan 
atmosferaga chiqariladigan uglerod oksidi-ning (is gazi) yillik miqdori taxminan 8 
million tonnaga yetadi.
Ishlab chiqarish chiqindilari va zaharli moddalar
Ishlab chiqarishda foydalaniladigan yoki texnologik jarayonlarni amalga 
oshirish davrida ajralib chiqadigan turli xil agressiv va zaharli kimyoviy moddalar, 
jumladan, qishloq хо‘jaligida ishlatiladigan kimyoviy o‘g‘itlar, pestitsidlar, 
tibbiyotda va dori-darmon tayyorlashda, atirupa, attorlik mollarini ishlab 
chiqarishda ishlatiladigan moddalar ham inson sog‘ligiga katta ziyon yetkazmoqda. 
Shu sababli, ishlab chiqarishga kimyoning hozirgi suratda kirib borishi insoniyat 
oldiga yangi muammolarni qo‘ymoqda Тo‘g‘ri, kimyo bizning hayotimizni 
yengillatishga va bezashga katta yordam beradi. Kimyoviy moddalar yordamida 
o‘simliklarning hosildorligini oshirish, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini uzoq vaqt 
saqlash, qayta ishlash mumkin. Undan atir-upa, tibbiy dori-darmonlar, uyro‘zg‘ог 
buyumlari ishlab chiqarilmoqda. Hozirgi vaqtda 45 ming turga yaqin kimyoviy 
mahsulotlar ishlab chiqarilmoqda va aholiga sotilmoqda, shuningdek, jahon 
bo‘yicha 300 mln. tonnaga yaqin organik moddalar ishlab chiqarilib, ular 
yordamida milliondan ortiq buyumlar tayyorlanmoqda. Lekin ishlab chiqarishda 
foydalanilayotgan ushbu kimyoviy moddalar ma’lum miqdorda havo, suv va oziq-

ovqatlar orqali inson tanasiga ham kelib tushmoqdaki, buning natijasida turli xil 
yuqumli kasalliklar yuzaga kelmoqda. Chunki ayrim kimyoviy moddalar zaharlilik 
xususiyatiga ega bo‘lsa, ayrimlari allergenlik (allergik kasalliklarini keltirib 
chiqarish xususiyati), konserogenlik (rak kasalligini keltirib chiqarish xususiyati), 
mutagenlik (naslga ta’sir etish xususiyati) va teratogenlik (chala yoki mayib-
majruh tug‘ilishni yuzaga keltirish xususiyati), fibrogenlik (tanadagi to‘qimalar 
birikmasining ajralishi) xususiyatlariga egadir. Bunday kimyoviy moddalarga, 
ayniqsa, og‘ir metallar (qo‘rg‘oshin, kadmiy, simob), noorganik gazlar (oltingugurt 
ikki oksidi, is gazi, azot oksidi, ozon), kremniy ikki oksidi (DDT, xlorli vinil va 
boshqalar) misol bo‘lishi mumkin. Ushbu kimyoviy moddalar alohida holda ham, 
aralashma holda ham inson sog‘lig‘i uchun juda xavfli hisoblanadi. Keyingi 
yillarda rak kasalligining ko‘payishi, turli xil kasalliklarning yangi turlarini 
vujudga kelishi, asosan, kimyoning ta’siridandir. Germaniyalik olimlarning 
ko‘rsatishicha, 1975-yildagi rak bilan kasallangan 20 yoshgacha bo‘lgan erkaklar 
soni 1955yilga nisbatan 3 barobarga ko‘paygan. Qishloq xo‘jaligida har yili 
minglab tonna o‘g‘itlarning ishlatilishi natijasida ayrim zaharli kimyoviy 
moddalarni o‘simlik orqali inson sog‘lig‘iga ta’sir etishi kuzatilmoqda. Hozirgi 
vaqtda jahon bo‘yicha 1,2 mll. tonnaga yaqin pestitsidlar (biotsidlar) ishlab 
chiqarilmoqda. Bularning ichida xlorli uglevodorod 

Download 0,55 Mb.