|
-rasm Kattaqo‘rg‘on suv omborining yer turlari bo‘yicha dinamik o‘zgarishi
|
| bet | 10/27 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 12,16 Mb. | | #150108 | | Turi | Referat |
Bog'liq avtoreferat islamova.охиргиси исправленный4-rasm Kattaqo‘rg‘on suv omborining yer turlari bo‘yicha dinamik o‘zgarishi.
Ushbu rasmdan ko‘rinib turibdiki, olingan va qayta ishlangan tasvirlari Kattaqo‘rg‘on suv ombori atrof hududining 1977, 1987, 1996,2001, 2011 va 2021 yillardagi LANDSAT sun’iy yo‘ldoshidan olingan fotosuratlar taxlili orqali yer turlarini dinamik o‘zgarishi uzoq yillar mobaynida bir turdan ikkinchi turga bosqichma-bosqich o‘tish (transformatsiya) jarayonlarini kuzatish mumkin (rasm.4).
Rasm. 5. Kattaqo‘rg‘on Suv ombori atrof hududi yerlarini uzoq mobaynida dinamik o‘zgarishi
Qo‘riq va yaylov yerlarning kamayishi, inson faoliyati ta’sirida lalmi va sug‘oriladigan yerlarni miqdorini oshishi, suv ombori ta’siridan yer osti sizotlarini oqimi vujudga kelishi, tipik bo‘z tuproqlarning bosqichma-bosqich o‘tish (transformatsiya) hamda evolyusion jarayonlarini tezlashganligi, uning ta’sirida tuproq genetik guruhlari shakllanayotganligi kuzatiladi (rasm.5). Suv ombori atrofidagi yerlarni masofadan zondlash va GIS ma’lumotlarini tahlil qilish o‘tgan yillar ichida yerdan foydalanish, o‘simlik qoplami, aholi punktlari, sezilarli darajada o‘zgarganini ko‘rsatdi. Lansat dan olingan va qayta ishlangan tasvirlar suv ombori atrof hududining LULC (YFYQO‘) kartasi 1977, 1987, 1996, 2001, va 2021 yillardagi yer resurslaridan foydalanish va tuproq qoplamida sezilarli darajada o’zgarishini ko‘rsatdi. Yer turlaridan qo‘riq va yaylovlarning kamayishi hamda lalmi va sug‘oriladigan yerlar miqdorining oshishi aniqlandi. Kattaqoʼrgʼon suv ombori hududiga sizot suvlari koʼp omilli ekonometrik modelining uzoq yillar mobaynidagi oʼzgarish jarayonlarini monitoring qilish qismida sizot suv sathiga suv omboridagi suv hajmi, quduqlar chuqurligi va boshqa bir qator omillar taʼsir koʼrsatadi. Yuqoridagi fikrlarga asoslangan holda Kattaqoʼrgʼon suv ombori hududining sizot suv sathiga taʼsirini ifodalovchi koʼp omilli ekonometrik modelini tuzish uchun 2001-2021 yillar, yaʼni 21 yillik davr oraligʼini qamrab olgan quyidagi koʼrsatkichlar natijaviy va taʼsir etuvchi omillar sifatida tanlab olindi: natijaviy omil – yillik oʼrtacha sizot suv sathi, metr – (Y), taʼsir etuvchi omillar – Kattaqoʼrgʼon suv omboridagi yillik oʼrtacha suv hajmi, mln. m3 – (X1), Kattaqoʼrgʼon tumani hududida mavjud quduqlarning yillik oʼrtacha chuqurligi, metr — (X2) (rasm.5).
|
| |
