Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti «sanoat iqtisodiyoti va menejmenti: muammo va yechimlar»

346 
Sayfutdinova N.F. i.f.f.d., (PhD) katta o’qtuvchisi
Utashev Chingizbek Ulug’bek o’g’li 
TDTU, “Menejment” mutaxassisligi talabasi 
 
DEKARBONIZATSIYAGA INNOVATSION YONDASHUVLAR: BARQAROR 
KELAJAK UCHUN YANGI STRATEGIYALAR 
Iqlim muammolari kuchayib borayotgan bir sharoitda iqtisodiyotlarimizni dekarbonizatsiya 
qilish zarurati hech qachon bu qadar dolzarb bo'lmagan. An'anaviy yondashuvlar emissiyalarni 
qisqartirish uchun poydevor qo'ygan bo'lsa-da, transformativ o'zgarishlar uchun katalizator sifatida 
yangi strategiyalar paydo bo'lmoqda. Texnologik innovatsiyalardan tortib, ulkan siyosat 
asoslarigacha, dekarbonizatsiya landshafti jadal rivojlanmoqda. Ushbu maqolada biz iqlim 
o'zgarishiga qarshi kurash bo'yicha global sa'y-harakatlarni qayta shakllantiruvchi yangi strategiyalar 
tanlovini o'rganishimiz zarur. Ushbu innovatsion yondashuvlarni qo'llash orqali biz kelajak avlodlar 
uchun yanada barqaror va mustahkam kelajak sari yo'l ochishimiz mumkin. Hozirgi kunda barcha 
davlatlar singari
 
O‘zbekiston global iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashish uchun kam uglerodli 
iqtisodiyotga o‘tish muammosiga duch kelgan holda jadal iqtisodiy rivojlanishni davom ettirmoqda. 
Oʻzbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy sharoiti va uning barqaror rivojlanish maqsadlariga sodiqligi va 
uzoq muddatli ekologik barqarorlikka erishish uchun dekarbonizatsiya zarurligiga urgʻu qaratilishi 
kerak. 
Energetika sektori Oʻzbekistonning uglerod chiqindilariga salmoqli hissa qoʻshadi, elektr 
energiyasining asosiy qismi qazib olinadigan yoqilgʻilardan, xususan, tabiiy gaz va koʻmirdan olinadi 
va mamlakatning tabiiy resurslari va texnologik imkoniyatlarini hisobga olgan holda quyosh, shamol 
va gidroenergetika kabi qayta tiklanadigan energiya manbalariga o'tish imkoniyatlari baholanadi. 
Qayta tiklanadigan energiya infratuzilmasini joriy etishni jadallashtirish uchun zarur bo'lgan siyosat 
choralari va tadbirlari qo’llanilishi kerak. Dekarbonizatsiyani qo‘llash orqali O‘zbekiston ko‘plab 
afzalliklarga erisha oladi, jumladan, atrof-muhit ifloslanishini kamaytirish, aholi salomatligini 
yaxshilash, energiya xavfsizligini oshirish, iqtisodiy imkoniyatlarni diversifikatsiya qilish va iqlim 
o‘zgarishi ta’siriga chidamlilikni oshirish. Bundan tashqari, kam uglerodli iqtisodiyotga o‘tish 
O‘zbekistonning kengroq barqaror rivojlanish maqsadlariga mos keladi, bu esa mamlakat va uning 
xalqining yanada farovon va barqaror kelajagiga hissa qo‘shadi.
Dekarbonizatsiya qayta tiklanadigan energiya manbalariga boy va iqlim o'zgarishi va energiya 
xavfsizligi bilan bog'liq jiddiy muammolarga duch kelayotgan O'zbekiston uchun ulkan imkon 
beradi. Markaziy Osiyodagi issiqxona gazlarining eng yirik emissiyachilaridan biri sifatida 
O‘zbekiston barqaror va barqaror kelajak sari yo‘l sifatida dekarbonizatsiyani qabul qilishga tayyor 
bo‘lgan hal qiluvchi pallada turibdi. 
O‘zbekiston qayta tiklanadigan energiya manbalarini, jumladan quyosh nurlanishi, shamol 
resurslari va gidroenergetika salohiyatini rivojlantirish uchun hali foydalanilmagan ulkan salohiyatga 
ega. Qayta tiklanadigan energetika infratuzilmasiga strategik investitsiyalar orqali ushbu resurslardan 
foydalanish mamlakatning energiya majmuasini diversifikatsiya qilish, qazib olinadigan yoqilg‘iga 
qaramlikni kamaytirish va uglerod chiqindilarini kamaytirish uchun o‘zgaruvchan imkoniyatni 
taqdim etadi.
O'zbekistonning dekarbonizatsiya kun tartibida tarmoqlar bo'ylab energiya samaradorligini 
oshirish muhim ahamiyatga ega. Sanoat, binolar va transport muhim energiya iste'moli va uglerod 
chiqindilarini hisobga olgan holda, energiya tejovchi texnologiyalar va amaliyotlarni joriy etish 
hosildorlik va raqobatbardoshlikni oshirish bilan birga chiqindilarni sezilarli darajada kamaytirishga 
yordam beradi.
O'zbekistonda qazib olinadigan yoqilg'iga katta bog'liqligini hisobga olib, transport sektori 
dekarbonizatsiya uchun muhim chegara hisoblanadi. Elektr transport vositalarini (EV) qabul qilishni 
rag'batlantirish va zaryadlash infratuzilmasini kengaytirish nafaqat chiqindilarni kamaytirish, balki 
energiya xavfsizligini oshirish va havo ifloslanishini yumshatish, aholi salomatligi va hayot sifatini 
yaxshilash imkonini beradi. 

347 
Uglerod chiqindilariga asosiy hissa qo‘shuvchi O‘zbekiston sanoat sektori texnologik 
modernizatsiya va samaradorlikni oshirishdan foyda ko‘radi. Toza ishlab chiqarish usullarini 
qo‘llashni rag‘batlantirish, energiyani ko‘p talab qiluvchi jarayonlarni optimallashtirish va barqaror 
sanoat amaliyotiga sarmoya kiritish orqali O‘zbekiston innovatsiyalar va raqobatbardoshlikni 
qo‘llab-quvvatlagan holda chiqindilarni sezilarli darajada kamaytirishga erishishi mumkin. 
O'zbekistonda karbonsizlanish bo'yicha sa'y-harakatlarni faollashtirish uchun qo'llab-
quvvatlovchi siyosat va tartibga solish muhiti muhim ahamiyatga ega. Uglerod narxini belgilash 
mexanizmlarini amalga oshirish, qayta tiklanadigan energiya manbalariga ulkan maqsadlarni 
belgilash va toza texnologiyalarga investitsiyalarni rag'batlantirish xususiy sektor ishtirokini 
rag'batlantirishi va kam uglerodli iqtisodiyotga o'tishni tezlashtirishi mumkin. Xalqaro hamkorlik: 
O‘zbekiston dekarbonizatsiya dasturini ilgari surish uchun xalqaro sheriklik va hamkorlik 
mexanizmlaridan foydalanishi mumkin. Ko‘p tomonlama tashkilotlar, taraqqiyot banklari va ikki 
tomonlama hamkorlar bilan hamkorlik moliyalashtirish, texnik tajriba va bilim almashish 
imkoniyatlaridan 
foydalanishni 
osonlashtirishi, 
mamlakatning 
samarali 
karbonsizlanish 
strategiyalarini amalga oshirish salohiyatini oshirishi mumkin. 
Xulosa qilib aytganda, dekarbonizatsiya O‘zbekiston uchun o‘zini barqaror rivojlanish 
bo‘yicha mintaqaviy yetakchi sifatida ko‘rsatish bilan birga dolzarb ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy 
muammolarni hal qilishda ulkan salohiyatga ega. Qayta tiklanadigan energiya, energiya 
samaradorligi, elektrlashtirish, sanoatni modernizatsiya qilish, qo‘llab-quvvatlovchi siyosat va 
xalqaro hamkorlik kabi imkoniyatlardan foydalanib, O‘zbekiston o‘z xalqi va sayyorasi uchun yanada 
toza, yashil va farovon kelajak sari yo‘l tutishi mumkin. 

Download 9,47 Mb.