346
Sayfutdinova N.F. i.f.f.d., (PhD) katta o’qtuvchisi
Utashev Chingizbek Ulug’bek o’g’li
TDTU, “Menejment” mutaxassisligi talabasi
DEKARBONIZATSIYAGA INNOVATSION YONDASHUVLAR: BARQAROR
KELAJAK UCHUN YANGI STRATEGIYALAR
Iqlim muammolari kuchayib borayotgan bir sharoitda iqtisodiyotlarimizni dekarbonizatsiya
qilish zarurati hech qachon bu qadar dolzarb bo'lmagan. An'anaviy yondashuvlar emissiyalarni
qisqartirish uchun poydevor qo'ygan bo'lsa-da, transformativ o'zgarishlar uchun katalizator sifatida
yangi strategiyalar paydo bo'lmoqda. Texnologik innovatsiyalardan tortib,
ulkan siyosat
asoslarigacha, dekarbonizatsiya landshafti jadal rivojlanmoqda. Ushbu maqolada biz iqlim
o'zgarishiga qarshi kurash bo'yicha global sa'y-harakatlarni qayta shakllantiruvchi yangi strategiyalar
tanlovini o'rganishimiz zarur. Ushbu innovatsion yondashuvlarni qo'llash orqali biz kelajak avlodlar
uchun yanada barqaror va mustahkam kelajak sari yo'l ochishimiz mumkin. Hozirgi kunda barcha
davlatlar singari
O‘zbekiston global iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashish uchun kam uglerodli
iqtisodiyotga o‘tish muammosiga duch kelgan holda jadal iqtisodiy rivojlanishni davom ettirmoqda.
Oʻzbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy sharoiti va uning barqaror rivojlanish maqsadlariga sodiqligi va
uzoq muddatli ekologik barqarorlikka erishish uchun dekarbonizatsiya zarurligiga urgʻu qaratilishi
kerak.
Energetika sektori Oʻzbekistonning uglerod chiqindilariga salmoqli hissa qoʻshadi, elektr
energiyasining asosiy qismi qazib olinadigan yoqilgʻilardan, xususan, tabiiy gaz va koʻmirdan olinadi
va mamlakatning tabiiy resurslari va texnologik imkoniyatlarini hisobga olgan holda quyosh,
shamol
va gidroenergetika kabi qayta tiklanadigan energiya manbalariga o'tish imkoniyatlari baholanadi.
Qayta tiklanadigan energiya infratuzilmasini joriy etishni jadallashtirish uchun zarur bo'lgan siyosat
choralari va tadbirlari qo’llanilishi kerak. Dekarbonizatsiyani qo‘llash orqali O‘zbekiston ko‘plab
afzalliklarga
erisha oladi, jumladan, atrof-muhit ifloslanishini kamaytirish, aholi salomatligini
yaxshilash, energiya xavfsizligini oshirish, iqtisodiy imkoniyatlarni diversifikatsiya qilish va iqlim
o‘zgarishi ta’siriga chidamlilikni oshirish.
Bundan tashqari, kam uglerodli iqtisodiyotga o‘tish
O‘zbekistonning kengroq barqaror rivojlanish maqsadlariga mos keladi, bu esa mamlakat va uning
xalqining yanada farovon va barqaror kelajagiga hissa qo‘shadi.
Dekarbonizatsiya qayta tiklanadigan energiya manbalariga boy va iqlim o'zgarishi va energiya
xavfsizligi bilan bog'liq jiddiy muammolarga duch kelayotgan O'zbekiston uchun ulkan imkon
beradi. Markaziy Osiyodagi issiqxona gazlarining eng yirik emissiyachilaridan biri sifatida
O‘zbekiston barqaror va barqaror kelajak sari yo‘l sifatida dekarbonizatsiyani qabul qilishga tayyor
bo‘lgan hal qiluvchi pallada turibdi.
O‘zbekiston qayta tiklanadigan energiya manbalarini, jumladan quyosh nurlanishi, shamol
resurslari va gidroenergetika salohiyatini rivojlantirish uchun hali foydalanilmagan ulkan salohiyatga
ega. Qayta tiklanadigan energetika infratuzilmasiga strategik investitsiyalar orqali ushbu resurslardan
foydalanish mamlakatning energiya majmuasini diversifikatsiya qilish, qazib olinadigan yoqilg‘iga
qaramlikni kamaytirish va uglerod chiqindilarini kamaytirish uchun o‘zgaruvchan imkoniyatni
taqdim etadi.
O'zbekistonning dekarbonizatsiya kun tartibida tarmoqlar bo'ylab energiya samaradorligini
oshirish muhim ahamiyatga ega. Sanoat, binolar va transport muhim energiya iste'moli va uglerod
chiqindilarini hisobga olgan holda, energiya tejovchi texnologiyalar va amaliyotlarni joriy etish
hosildorlik va raqobatbardoshlikni oshirish bilan birga chiqindilarni sezilarli darajada kamaytirishga
yordam beradi.
O'zbekistonda qazib olinadigan yoqilg'iga katta bog'liqligini
hisobga olib, transport sektori
dekarbonizatsiya uchun muhim chegara hisoblanadi. Elektr transport vositalarini (EV) qabul qilishni
rag'batlantirish va zaryadlash infratuzilmasini kengaytirish nafaqat chiqindilarni kamaytirish, balki
energiya xavfsizligini oshirish va havo ifloslanishini yumshatish, aholi salomatligi va hayot sifatini
yaxshilash imkonini beradi.
347
Uglerod chiqindilariga asosiy hissa qo‘shuvchi O‘zbekiston sanoat sektori texnologik
modernizatsiya va samaradorlikni oshirishdan foyda ko‘radi. Toza
ishlab chiqarish usullarini
qo‘llashni rag‘batlantirish, energiyani ko‘p talab qiluvchi jarayonlarni optimallashtirish va barqaror
sanoat amaliyotiga sarmoya kiritish orqali O‘zbekiston innovatsiyalar va raqobatbardoshlikni
qo‘llab-quvvatlagan holda chiqindilarni sezilarli darajada kamaytirishga erishishi mumkin.
O'zbekistonda karbonsizlanish bo'yicha sa'y-harakatlarni faollashtirish uchun qo'llab-
quvvatlovchi siyosat va tartibga solish muhiti muhim ahamiyatga ega. Uglerod narxini belgilash
mexanizmlarini amalga oshirish, qayta tiklanadigan energiya manbalariga ulkan maqsadlarni
belgilash va toza texnologiyalarga investitsiyalarni rag'batlantirish
xususiy sektor ishtirokini
rag'batlantirishi va kam uglerodli iqtisodiyotga o'tishni tezlashtirishi mumkin. Xalqaro hamkorlik:
O‘zbekiston dekarbonizatsiya dasturini ilgari surish uchun xalqaro sheriklik va hamkorlik
mexanizmlaridan foydalanishi mumkin. Ko‘p tomonlama tashkilotlar, taraqqiyot banklari va ikki
tomonlama hamkorlar bilan hamkorlik moliyalashtirish, texnik
tajriba va bilim almashish
imkoniyatlaridan
foydalanishni
osonlashtirishi,
mamlakatning
samarali
karbonsizlanish
strategiyalarini amalga oshirish salohiyatini oshirishi mumkin.
Xulosa qilib aytganda, dekarbonizatsiya O‘zbekiston uchun o‘zini barqaror rivojlanish
bo‘yicha mintaqaviy yetakchi sifatida ko‘rsatish bilan birga dolzarb ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy
muammolarni hal qilishda ulkan salohiyatga ega. Qayta tiklanadigan energiya, energiya
samaradorligi,
elektrlashtirish, sanoatni modernizatsiya qilish, qo‘llab-quvvatlovchi siyosat va
xalqaro hamkorlik kabi imkoniyatlardan foydalanib, O‘zbekiston o‘z xalqi va sayyorasi uchun yanada
toza, yashil va farovon kelajak sari yo‘l tutishi mumkin.