470
ёқилги манба сифатида бутун жаҳон иқтисодиётидаги айланиш тизимини – ишлаб чиқариш,
тарқатиш, истеъмол қилишни кенг қамраб олади. “Жаҳон бозорига кўмир етказиб бериш
ҳажми бирқанча манбадан иборат: кўмир қазиб олиш, уни қайта ишлаш ва соф кўмирни ҳимоя
қилиш. мамлакатларида уни қазб олувчи саоат корхоналарга ҳамда экспорт қилувчилар
фаолиятига кескин таъсир кўрсатди. Маҳсулдорлиги кам ва бойитилиши қийин бўлган
рудаларни қайта ишлаш фойдали бўлди, шу жумладан, балансдан ташқари захираларни
(илгари техник, технологик ва иқтисодий сабабларга кўра қазиб олиш учун яроқсиз деб
ҳисобланган) ишга жалб қилиш, илгари ташлаб кетилган ва истиқболли каръерлар ва
полигонлар, конлар ва конларнинг ишлашини тиклаш, маълум миқдордаги тоғ-кон
ресурсларни ўз ичига олган кўплаб кон ва қайта ишлаш заводларининг техноген
ахлатхоналарини қайта ишлаш (боғлиқ компонентлар сифатида ёки бирламчи қайта ишлаш
жараёнида тўлиқ қазиб олинмаган). Бу кўмир қазиб олиш саноати корхоналарининг
ташкилий-иқтисодий механизмида қатор камчиликларнинг мавжудлигидан далолат беради.
Замонинг талаб таклиф даражаларини ҳозирги вақтда учинчи манба бозорга деярли таъсир
қилмайди. 2015 йилда бозорга кўмир етказиб бериш 73% қазиб олиш ва қайта ишлаш (27%)
манбаи билан аниқланди” Кўмир бозорининг ўзига хос хусусиятлари шундаки, биринчидан,
кўмир деярли барча давлатлар томонидан ёқилги энергетикада ва захира сифатида
ишлатилади. Мамлакатнинг кўмир захираларидан доимо фойланадилар. Бу мазкур тоғ-кон
ресурслаини қазиб олиш ва соҳанинг узлуксиз ривожланишига бевосита таъсир кўрсатиб, уни
инновацион ва инвестицион сиёсатининг қатъий юритилиши билан белгиланади.
