547
oqimlarning
harakatini tashkil etish, boshqarish va optimallashtirish bilan bog’liq ilmiy va amaliy
faoliyatni anglatadi.
Iqtisodiyotda logistika ishlab chiqarishni mavjud quvvatlardan oqilona foydalanish, aylanma
mablag’lar zahiralarini qisqartirish, ish jadvalini takomillashtirish, shuningdek, savdo xizmatlarini
yaxshilash, xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish, iste’molchilar ehtiyojlarini
yaxshiroq qondirish va
boshqalar orqali raqobatbardoshlik ustunliklariga erishishiga hissa qo‘shishi mumkin.
Ko‘pinchilik odamlar logistikani transport xarajatlari deb tushunishadi. Shu bilan birga, agar
transport xarajatlari tovarlar narxining o‘rtacha 4-5% ni tashkil qilsa, logistikaning umumiy
xarajatlari (shu jumladan ma’muriy, bojxona, ombor va boshqalar) taxminan 10-12% ni tashkil qiladi.
Logistika xizmatlarini ko‘rsatadigan kompaniyalarning xizmatlari narxi quyidagi omillarga bog’liq:
•
tovarlarning o‘zidan (qimmatbaho, mo‘rt va xavfli yuklarni tashish qimmatroq);
•
uning
hajmlari;
•
yetkazib berish muddatlari;
•
foydalaniladigan
transport va qadoqlash turi;
•
mijoz omborni talab qiladimi;
•
Bojxona hujjatlarini tayyorlash kerakmi va hokazo?
Ko‘rinib turibdiki, xizmatlar narxi xavf to‘lovini, ya’ni kechikish, barcha turdagi zarar va fors-
major holatlari uchun jarimani o‘z ichiga olishi mumkin. Aytgancha, mutaxassislar bunga alohida
e’tibor berishni maslahat berishadi. Tajribalar shuni ko‘rstatdiki, logistika kompaniyasi bilan
shartnoma tuzayotganda, qaysi tomon tashish xavfini to‘lashini belgilab qo‘yish talab etiladi.
Yuqorida aytib o‘tilganlar shuni ko‘rsatadiki, tabiiy ravishda
logistika xizmatlarini
markazlashtirish g’oyasiga olib keladi. Tijorat korxonasi uchun bu quyidagilarni anglatishi kerak
ya’ni ishlab shiqaruvchi korxona faqat tovarlar yoki xizmatlar ishlab chiqarishi yoki iste’mol qilishi
lozim. Yetkazib beruvchidan iste’molchiga eng kam yo‘qotishlar bilan va eng qisqa vaqt ichida yukni
qanday yetkazib berish haqida barcha jarayonlarni ixtisoslashgan tashkilotlar - logistika markazlariga
amalga oshirishi zarur. Iqtisodiyotda logistika xom ashyo manbasidan yakuniy iste’molchigacha
bo‘lgan moddiy (axborot va moliyaviy) oqimlarning harakatini tashkil etish, boshqarish va
optimallashtirish bilan bog’liq ilmiy va amaliy faoliyatni anglatadi.
Iqtisodiyotda logistika ishlab chiqarishni mavjud quvvatlardan oqilona foydalanish, aylanma
mablag’lar zahiralarini qisqartirish, ish jadvalini takomillashtirish, shuningdek,
savdo xizmatlarini
yaxshilash, xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish, iste’molchilar ehtiyojlarini yaxshiroq qondirish va
boshqalar orqali raqobatbardoshlik ustunliklariga erishishiga hissa qo‘shishi mumkin.
Ko‘pinchilik odamlar logistikani transport xarajatlari deb tushunishadi. Shu bilan birga, agar
transport xarajatlari tovarlar narxining o‘rtacha 4-5% ni tashkil qilsa, logistikaning umumiy
xarajatlari (shu jumladan ma’muriy, bojxona, ombor va boshqalar) taxminan 10-12% ni tashkil qiladi.
Logistika xizmatlarini ko‘rsatadigan kompaniyalarning xizmatlari narxi quyidagi omillarga bog’liq:
•
tovarlarning o‘zidan (qimmatbaho, mo‘rt va xavfli yuklarni tashish qimmatroq);
•
uning hajmlari;
•
yetkazib berish muddatlari;
•
foydalaniladigan transport va qadoqlash turi;
•
mijoz omborni talab qiladimi;
•
Bojxona hujjatlarini tayyorlash kerakmi va hokazo?
Ko‘rinib turibdiki, xizmatlar narxi xavf to‘lovini, ya’ni kechikish, barcha turdagi zarar va fors-
major holatlari uchun jarimani o‘z ichiga olishi mumkin. Aytgancha, mutaxassislar bunga alohida
e’tibor berishni maslahat berishadi. Tajribalar shuni ko‘rstatdiki, logistika kompaniyasi bilan
shartnoma tuzayotganda, qaysi tomon tashish xavfini to‘lashini belgilab qo‘yish talab etiladi.
Yuqorida aytib o‘tilganlar shuni ko‘rsatadiki, tabiiy ravishda logistika xizmatlarini
markazlashtirish g’oyasiga olib keladi. Tijorat korxonasi uchun bu quyidagilarni anglatishi kerak
ya’ni ishlab shiqaruvchi korxona faqat tovarlar yoki xizmatlar ishlab chiqarishi yoki iste’mol qilishi
lozim. Yetkazib beruvchidan iste’molchiga eng kam yo‘qotishlar bilan va eng qisqa vaqt ichida yukni
qanday yetkazib berish haqida barcha jarayonlarni ixtisoslashgan tashkilotlar - logistika markazlariga
