-rasm.O‘zbekiston respublikasi hududlari kesimida jismoniy shaxslarga tegishli yuk

550 
2-rasm. Hududlar kesimida avtomobil transporti xizmatlari
hajmining o‘sish sur’ati 
Hususiy tashuvchi bu haydovchi-ekspeditor — tashuvchining buyurtmachi bilan kelishgan 
holda yuklarni qabul qilish, kuzatib borish va topshirish bo‘yicha transport-ekspeditorlik 
operatsiyalarini amalga oshiruvchi vakili hisoblanadi. 
Xususiy tashuvchilar tomonidan amalga oshirilayotgan xizmatlardan birinchisi – yuk 
transportini ijaraga berish bo‘lsa, ikkinchisi yuk tashish 
Yuk tashish transport xizmatlari ko‘rsatilayotgan boshqa xizmatlar orasida muhim 
ahamiyatga ega. Bunday xizmatlarni taqdim etuvchi ba’zi tashuvchilar faqat yirik buyurtmachi 
korxonalar va mulkdorlar bilan shartnoma shartlarida ishlaydi. Xizmat bozorining qolgan 
ishtirokchilari uzoq muddatli hamkorlik bo‘yicha shartnomalarni rasmiylashtirmasdan mijozlar bilan 
aloqada bo‘lishadi. Biroq, hamkorlikning bu usuli o‘ta xavfli bo‘lib, e’lonlar taxtalarida firibgar bilan 
uchrashish ehtimoli yuqori. Natijada, mijoz o‘z yukini yo‘qotadi, transport kompaniyasi esa foydadan 
mahrum bo‘ladi.
Avtotransportda tashishni tashkil etish bo‘yicha kichik biznesning muvofiqligi va dolzarbligi 
quyidagi afzalliklar bilan izohlanadi: yuklarning jo‘nash joyidan belgilangan punktgacha qayta 
yuklanishlarsiz harakatlanishi, bunga yo‘llarda qulay transport uzellarining mavjudligi tufayli 
erishiladi; yuk tashishni tashkil etish va taqsimlashda manevr va moslashuvchanlik; har qanday 
turdagi yuk uchun majburiy bo‘lgan transport vositalarining muvofiqligi; qisqa yo‘nalishli 
tashishlardan aniq foyda; kerakli yukni etkazib berishning yuqori tezligi; fasllarga aloqasi bo‘lmagan 
holda yuk tashish haroratning o‘zgarishi; yuklarning saqlanishini va transport birligining yo‘nalishini 
tartibga solish funksiyasini nazorat qilish; yukni himoya qilish tizimining ishonchliligi uni xavfsiz, 
saqlangan holda va belgilangan joyga zarar etkazmasdan etkazib berish imkonini beradi; logistika - 
sug‘urta, omborxona, xavfsizlik va ekspeditorlik xizmatlarini ko‘rsatish, shuningdek, bojxona 
rasmiylashtiruvi. 
Lekin shunga qaramasdan ko‘pgina tashuvchilar orasidan ishonchli tashuvchini tanlash yuk 
tashishni tashkil etish jarayonidagi asosiy shartdir. Iste’molchilar xususiy tashuvchilar xizmatidan 
foydalanishdan oldin ularning turli sifat ko‘rsatkichlarini baholab, tanlovni amalga oshiradi. 
Tashuvchini tanlash uchun optimal parametr reyting ko‘rsatkichlari kartasidir. Bu tizim 
etkazib berish muddatlaridan boshlab shartnomalar bajarilishini, jo‘nash joyidan yakuniy 
manzilgacha bo‘lgan barcha etkazib berish xizmatlari narxlarini hisobga oladi. SHuningdek, har bir 
taklifning afzalliklarini baholab, chegirmalar va bonuslar tizimini hisobga olish muhimdir. 
Nostandart 
xususiyatlarga 
ega 
individual 
holatlarda 
yondashuvning 
sodiqligi 
va 
moslashuvchanligini, shuningdek, avtotransport xizmatlarini ko‘rsatuvchi kompaniyaning moliyaviy 
ta’minlanganligini baholash kerak. Har xil turdagi yuklar bilan ishlashda maxsus yoki qo‘shimcha 
jihozlarning mavjudligi kabi masalalar haqida ham o‘rganishga arziydi. Qimmatbaho tovarlarga 
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110

551 
zarar etkazmaslik uchun ehtiyot choralarini ko‘rish va ushbu shartlar bajarilmasa, qo‘shimcha 
xavfsizlik usullari yoki kompensatsiya to‘g‘risida tashuvchi kompaniya bilan maslahatlashish kerak. 
YUklarga hamrohlik qiluvchi ekspeditorning xizmatlari, yuk qadoqlari, shuningdek, ayniqsa ayrim 
qismlarning xavfsizligi va yaxlitligi uchun muhim mezondir.
Bundan tashqari har bir xususiy tashuvchini tanlashda ayrim muhim ko‘rsatkichlar mavjud 
bo‘lib, ularni oltita yirik guruhga ajratish mumkin: 
1.
Ish tajribasi. Ushbu guruh uchun mezon bo‘lib xususiy tashuvchining o‘tmishda shu kabi 
loyihalar bilan ishlash tajribasi bor-yo‘qligini aniqlashga qaratilgan.
2. Avtomobil parki va transport vositalari. Transport xizmatlarini etkazib beruvchilarni 
tanlashga xos bo‘lgan va mezonlar soni bo‘yicha eng to‘yingan kategoriya. Ularning barchasi nomzod 
korxonaning texnik jihozlanishi va buyurtmani bajarish uchun jismoniy imkoniyatlarini aniqlashga 
qaratilgan. Ushbu kichik guruh uchun mezonlar etkazib beruvchining parkini muzokaralarga taklif 
qilishdan oldin ham eng real tasvirni berish uchun mo‘ljallangan. 
2.
Haydovchilar. Iqtisodiy xavfsizlik uchun barcha nomzodlarni tekshirish bosqichida 
kompaniya xodimlarining umumiy kadrlar va ijtimoiy siyosati, shuningdek, inson huquqlariga rioya 
etilishi baholangandan so‘ng, haydovchilarning kasbiy mahoratini o‘rganish va ma’lum mantiqiy 
omillar va kompetensiyalar mavjudligini aniqlash. 
3.
Nazorat va aloqa. Transport xizmatlari sohasida mijoz va etkazib beruvchi o‘rtasidagi 
munosabatlarning o‘ziga xos xususiyati deyarli har kuni o‘zaro ta’sir qilishdir, shuning uchun 
nomzod tomonidan qo‘llaniladigan xizmatlarni zamonaviylik va o‘rnatilgan biznes jarayonlariga 
muvofiqligi uchun baholash muhimdir. 
4.
YOqilg‘ini ishlatish. YOqilg‘i transport xarajatlarining muhim tarkibiy qismidir, shuning 
uchun yoqilg‘ini tanlash, sotib olish va ishlatishga barcha mas’uliyat bilan yondashishiga ishonch 
hosil qilishi muhimdir.
5.
Qo‘shimcha mezonlar. Ko‘pincha, bu guruh etkazib beruvchi bilan o‘zaro aloqa qilish 
qulayligi bilan bog‘liq mezonlardan iborat. 
Mazkur ko‘rsatkichlar orqali baholash xususiy tashuvchilarga ko‘rsatayotgan transport 
xizmatlariga alohida yondashgan holda, sifat va samaradorlikni ta’minlashlari uchun asos bo‘lib 
xizmat qiladi. Aks holda ularning transport xizmatlari bozoridagi egallagan mavqei pasayishi yoki 
bozordan umuman chiqib ketishi mumkin. 

Download 9,47 Mb.