Maqolaning tadqiqot obyekti turli maqollar va ularning ko‘p ma’nolaridir.
Hikmatlar xalq
donoligi yoki nasihatlarining qisqa, sodda ifodasi bo‘lib, ko‘pincha avloddan-avlodga o‘tadi. Ular
odatda umuminsoniy haqiqat yoki maslahatning qisqa va esda qolarli ifodasidir.
Bu tadqiqotda asosiy e’tibor maqollarda qo‘llanilgan so‘zlarning ko‘p ma’noliligiga qaratilgan.
Ko‘pgina maqollarda bir nechta ma’noga ega bo‘lgan yoki kontekstga
qarab turlicha talqin
qilinadigan so‘zlar mavjud. Bu ko‘p ma’nolilik maqollar semantikasini boyitib,
turli vaziyatlarda
turlicha talqin va qo‘llash imkonini beradi.
Maqollardagi so‘zlarning ko‘p ma’noliligini o‘rganishdan maqsad til va madaniyatning
murakkabliklari va nozik tomonlarini yaxshiroq tushunishdir.
Umuman olganda, maqolaning tadqiqot obyekti xalq hikmatining
azaliy ifodalarida til,
madaniyat va ma’noning kesishishining murakkab va maftunkor usullarini o‘rganishdan iborat.
Metodlar:
Ushbu tadqiqot maqollardagi so‘zlarning ko‘p ma’noliligini o‘rganish uchun lingvistik tahlildan
foydalanadi. Tahlil uchun turli madaniyat va tillardagi, yani o‘zbek va
ingliz tillaridagi maqollar
jamlanmasi tanlab olindi. Maqollar ichida ko‘p ma’nolilikni ko‘rsatuvchi so‘zlarni aniqlashga e’tibor
qaratiladi, bunda bitta so‘z ishlatilgan kontekstga qarab bir nechta ma’no yoki talqinga ega bo‘lishi
mumkin. Tahlil maqollarni ajratish, tayanch so‘zlarni aniqlash va bu so‘zlar bilan bog‘liq bo‘lgan
turli ma’no va ma’nolarni o‘rganishni o‘z ichiga oladi.
Natijalar va muhokama:
Lingvistik tahlil natijalari maqollardagi polisemiyaning maftunkor olamini ochib beradi.
"Yurak", "qo‘l", "bosh", "yuz" kabi so‘zlar turli xil maqollar tarkibida ko‘p ma’nolarni
namoyon
qilishi, bu maqollar kelib chiqqan turli madaniy va til an’analarini aks ettirishi o‘rganildi. So‘zlarning
ko‘p ma’noliligi maqollar talqiniga murakkablik va noaniqlik qatlamlarini qo‘shib, kontekst,
madaniy kelib chiqish va lingvistik nuanslarni nozik tushunishni talab qiladi.
Turli maqollardagi “yurak” so‘zining ko‘p ma’nosini inson tili
va madaniyatida qalbning
ramziy ma’noda qo‘llanishining turli usullarini tushunish bilan izohlash mumkin.
Ilmiy jihatdan yurak qon aylanish tizimining markazi bo‘lib xizmat qiladigan, to‘qimalarni
oziqlantirish va kislorod bilan ta'minlash uchun qonni butun tanaga ta’minlaydigan inson tanasining
muhim organidir. Biroq, metaforik yoki ramziy ma’noda yurak ko‘pincha his-tuyg‘ular
va ichki
istaklar bilan bog‘liq.
Jumladan,
